ကညီတၢ်ဃူတၢ်ဖိး ဒီး တၢ်မုၥ်တၢ်ခုၣ် ကမံးတံၥ်

ဒ်တၢ်မၤနီၣ်မၤဃါအိၣ်တ့ၢ်အသိး ကီၢ်ပယီၤ ပှၤနီၣ်ဂံၢ်ခဲလၢၥ်အကျါ ၁၀ မျးကယၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲဒၣ် ကညီကလုၥ်ဒူၣ် န့ၣ်လီၤ. ဒ်တၢ်နီၤဖးလီၤ တၢ်ပၢတၢ်ပြးဟီၣ်ကဝီၤ ကီၢ်စဲၣ် ၇ ဘ့ၣ် ဒီး ကီၢ်ခီ ၇ ဘ့ၣ် အသိး ကညီကလုၥ်အံၤ အါတက့ၢ် အိၣ်ရၤလီၤအသးလၢ ကီၢ်စဲၣ် ၂ ဘ့ၣ် (လၢအမ့ၢ် ကညီကီၢ်စဲၣ် ဒီး တလၢၤ ကီၢ်စဲၣ်) ဒီး ကီၢ်ခီ ၄ ဘ့ၣ် (အ့ၤယၤဝ့ၤဒံၣ် ကီၢ်ခီ, တကူၣ် ကီၢ်ခီ, ပကိ ကီၢ်ခီ ဒီး တနီသရံး ကီၢ်ခီ) သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ကညီကလုၥ်ဒူၣ်အံၤ တနီၤအိၣ်ဆိးစ့ၢ်ကီးဝဲလၢ ကီၢ်ပယီၤ ကီၢ်စၢဖှိၣ် အပူၤစ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ. ဒ်န့ၣ်အသိး ကီၢ်ပယီၤ ဒီး ယိၤကီၢ် ကီၢ်ဆၢ တၢ်လီၢ်တဖၣ် ကညီဖိ အိၣ်သူၣ်လီၤအသးစ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ. ကညီဖိလၢ ကီၢ်ဆၢတဖၣ် တနီၤမ့ၢ်ဝဲဒၣ် စုကဝဲၤကရၢ, တနီၤမ့ၢ်ဝဲဒၣ် ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးကရၢ န့ၣ်လီၤ. အါန့ၣ်အန့ၣ် ကညီဖိတနီၤ မ့ၢ်ဝဲ ပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲ လၢကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်ပူၤ ဒီး တနီၤမ့ၢ်ဝဲ ပှၤဃုဖံးဃုမၤလၢ ကီၢ်ကၠီၣ်တဲၣ်-ကီၢ်ပယီၤ ကီၢ်ဆၢန့ၣ်လီၤ. ကညီကလုၥ်ဒူၣ်အဂၤတနီၤ သုးလီၢ်သုးကျဲလၢ ထံသၢဘ့ၣ် ကီၢ်သၢဘ့ၣ် တနီၤခီဖျိ မုၢ်ကျိၤဝဲၤကွၥ် အဖီခိၣ်, တနီၤ ပှၤဂ့ၢ်ဝီတၢ်ခွဲးတၢ်ယၥ်အဖီခိၣ် ဒီး တနီၤခီဖျိ ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးအဃိ အဝဲသ့ၣ်သုးလီၢ်သုးကျဲဆူ ထံသၢဘ့ၣ်ကီၢ်သၢဘ့ၣ် န့ၣ်လီၤ. ကညီဖိတဖၣ် မ့ၢ်အိၣ်ရၤလီၤသးလၢ တၢ်လီၢ်အါတီၤ ဘၣ်ဆၣ် အဝဲသ့ၣ်တဖၣ် မ့ၢ်ပှၤလၢ အအဲၣ်အပှၤကလုၥ်, အဲၣ်အတၢ်ဆဲးတၢ်လၤဒီး အထံအကီၢ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်အိၣ်လၢ တၢ်လီၢ်အါတီၤဘၣ်ဆၣ် ထီဘိ အဝဲသ့ၣ်သူၣ်အိၣ်သးအိၣ်ဒီး ဆၢမုၢ်လၢ်လၢ အပှၤကလုၥ်လၢ အအိၣ်လၢ ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤတဖၣ် ကအိၣ်ဘၣ်မုၥ်မုၥ်ခုၣ်ခုၣ် အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်န့ၣ်အသိး ကညီဖိတနီၤ ခီဖျိလၢ အတၢ်လဲၤခီဖျိ, အတၢ်မၤလိမၤဒိး, တၢ်သ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်, တၢ်ပၥ်သူၣ်ပၥ်သး ဒီး ခိၣ်ဃၢၤန့ဆၢၣ်ဝးတရံးအဝဲသ့ၣ်တဖၣ် တဒ်သိးလိၥ်အသးဘၣ်အဃိ တၢ်မုၢ်လၢ်လၢ တၢ်ကမၤန့ၢ်က့ၤ တၢ်မုၥ်တၢ်ခုၣ်လၢ ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤ (ထံကီၢ်လၢ ကလုၥ်ဒူၣ်အါဖု အိၣ်ဆိး) အဂီၢ် အတၢ်ထံၣ်တဖၣ် တဒ်သိးလိၥ်အသးဘၣ် အိၣ်စ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ.

လၢကညီကလုၥ် ကန့ၢ်က့ၤ နီၢ်ကစၢ် တၢ်စံၣ်ညီၣ်ပၢလီၤသး ဒီး တၢ်ပၢလီၤသးဒၣ်ဝဲအဂီၢ် ကညီဖိတဖၣ် ပၥ်ဖှိၣ်ထီၣ်လိၥ်အသး ဒီး ဒုးအိၣ်ထီၣ်ကရၢ လၢအမ့ၢ် ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်-ကညီဒီကလုၥ်စၢဖှိၣ်ကရၢ န့ၣ်လီၤ. ဒီးကရၢအံၤ ဂုၥ်ကျဲးစၢးဂဲၤလိၥ်တ့ၢ်လံဝဲ ၆၃ နံၣ် ဃၣ်ဃၣ်လံ လၢကညီဖိ အတၢ်ခွဲးတၢ်ယၥ် ကန့ၢ်က့ၤအဂီၢ် န့ၣ်လီၤ. ကညီဒီတကလုၥ် မ့ၢ်တပၣ်ဃုၥ်ပၣ်ဂီၢ်လၢ ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်-ကညီဒီကလုၥ်စၢဖှိၣ်ကရၢ တၢ်ဂဲၤလိၥ်အပူၤဘၣ် သနၣ်က့ အဝဲသ့ၣ်တဖၣ် ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤဝဲလၢ ကျဲအါဘိဒီး ကညီဖိအါတက့ၢ် သူၣ်အိၣ်သးအိၣ်ဝဲ ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ် န့ၣ်လီၤ. ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်-ကညီဒီကလုၥ်စၢဖှိၣ်ကရၢအံၤ ဂုၥ်ကျဲးစၢး တဲသကိး ထံရူၢ်ကီၢ်သဲး ဒီး ကီၢ်ပယီၤပဒိၣ် အါဘျီဘၣ်ဆၣ် တၢ်ကဲထီၣ်လိၥ်ထီၣ် တအိၣ်နီတမံၤဘၣ် န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်ဂ့ၢ်ဒ်အံၤဒီး တၢ်ထံၣ်တလီၤပလိၥ်ဘၣ် အဖီခိၣ် ကညီဘၣ်လီၤဖးဝဲ ၄ ဖုန့ၣ်လီၤ. တနီၤဆဲးဂုၥ်ကျဲးစၢးလၢ တၢ်ပတုၥ်တၢ်ခး လံၥ်ဃံးဃၥ် ကကဲထီၣ်အဂီၢ်, တနီၤဂုၥ်ကျဲးစၢးပၢၤဃၥ် တၢ်ပတုၥ်တၢ်ခး ဒီး တနီၤတလူၤပိၥ်ထွဲလၢၤ လံၥ်ဃံးဃၥ်ဘၣ်ဒီး တနီၤက့ၤပၥ်ဖှိၣ်ထီၣ်က့ၤအသးဒီး ကီၢ်ပယီၤသုးမုၢ်ဒိၣ် န့ၣ်လီၤ. ဒီး တၢ်ဂ့ၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤအဖီခိၣ် တၢ်မၤနီၣ်မၤဃါအီၤ ဒီး တၢ်လီၢ်အိၣ်တ့ၢ်ဒံးအါတီၤလၢ အတအိၣ်လၢ တၢ်မၤနီၣ် ၄ တီၤအံၤဘၣ် န့ၣ်လီၤ.

ကညီဖိလၢ အအိၣ်ရၤလီၤအသးလၢ ကီၢ်စဲၣ် ၆ ဘ့ၣ် ဒီး ကီၢ်ခီ ၆ ဘ့ၣ် အပူၤတဖၣ် အဝဲသ့ၣ်တဖၣ် အဟီၣ်ကဝီၤတၢ်အိၣ်သး, ကျိၥ်လံၥ်လဲၢ်လီၤဆီလိၥ်သး, တၢ်နၥ်ဒီး ထံရူၢ်ကီၢ်သဲး တၢ်သ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်တဖၣ် တဒ်သိးလိၥ်သးဘၣ် န့ၣ်လီၤ. ကညီကလုၥ်အကျါ ကျိၥ်လၢအလီၤဆီလိၥ်သး အိၣ်ဝဲအါန့ၢ် ၇ ကျိၥ်, တၢ်စူၢ်တၢ်နၥ်အါန့ၢ် ၂ ကလုၥ် ဒီး ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးကရၢ တဖၣ် အိၣ်အါမး စ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ. ဖဲ ၂၀၁၀ ကီၢ်ပယီၤ တၢ်ဃုထၢအဆၢကတီၢ် ကညီထံရူၢ်ကီၢ်သဲးကရၢ ၃ ကရၢ ဟဲအါထီၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ကညီထံရူၢ်ကီၢ်သဲး ကရူၢ်ကရၢအကျါ ကရၢ ၄ ဖု ဆဲးလီၤမံၤလၢ ဖိးသဲစးဒီး ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးကရူၢ်ကရၢ အိၣ်ဒံးတနီၤလၢ တၢ်ကကရၢကရိထီၣ်က့ၤအီၤ မ့တမ့ၢ် တၢ်ကဒုးအိၣ်ထီၣ်အီၤ ဒံးန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်ဂ့ၢ်ဒ်န့ၣ်အဖီခိၣ် ကညီထံရူၢ်ကီၢ်သဲးကရၢတဖၣ်အပူၤ ကညီထံရူၢ်ကီၢ်သဲး ပှၤဂဲၤလိၥ်တၢ်တဖၣ် အိၣ်ဝဲအါမးလၢ ထံရူၢ်ကီၢ်သဲး ပၣ်တံၣ်ကရၢလၢအဒိၣ်တဖၣ် ဒ်မ့ၢ် NUP (National Unity Party) ဒီး USDP (Union Solidarity and Development Party) ပၣ်တံၣ်တဖၣ် အပူၤန့ၣ်လီၤ.

တၢ်ကတိၤလၢညါ

တကီၢ်ခါ ထံရူၢ်ကီၢ်သဲး တၢ်လဲလိၥ်အဖီခိၣ် ပဒိၣ်ထီၣ်အသီတဖု ဂုၥ်ကျဲးစၢးဂဲၤလိၥ်ဝဲဒၣ်လၢ ဒံၣ်မိၣ်ကရံၣ်စံၣ် တၢ်ဆီတလဲကအိၣ်ထီၣ်အဂီၢ် န့ၣ်လီၤ. ကညီခိၣ်နၢ်တဖၣ် ဒီး ကလုၥ်ဒူၣ်ခိၣ်နၢ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီး မူဒါအိၣ်ဝဲဒၣ်လၢ ကဂဲၤလိၥ်ဝဲလၢ တၢ်ဆီတလဲအံၤ အဖီခိၣ် လၢကဟ့ၣ်ခီဟ့ၣ်နီၤလီၤလိၥ်သး အတၢ်ထံၣ်တဖၣ် ဖဲတၢ်ဆီတလဲ အဆၢကတီၢ်န့ၣ်လီၤ. ကညီဖိအါဒံအါဂၤ တူၢ်လိၥ်ဝဲဒၣ်လၢ စုကဝဲၤကရုၢ်ကရၢတဖၣ် ဃုၥ်ဒီး ကညီဒီကလုၥ်စၢဖှိၣ်ကရၢ ကြၢးဂုၥ်ကျဲးစၢးမၤန့ၢ် တၢ်ပတုၥ်တၢ်ခးဒီး ကလုၥ်ဒူၣ်တဖၣ် ကဘၣ်နုၥ်လီၤပၣ်ဃုၥ်ပၣ်ဂီၢ်လၢ တၢ်တဲသကိး ထံရူၢ်ကီၢ်သဲး စီၤနီၢ်ခိၣ် ကအိၣ်ထီၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ကညီဖိလၢ အအိၣ်လၢ စုကဝဲၤတၢ်ဘၣ်ဂံၥ်ဂုၥ်ဟီၣ်ကဝီၤတဖၣ် လိၣ်ဘၣ်စ့ၢ်ကီးဝဲ တၢ်ပတုၥ်တၢ်ဒုးတၢ်ယၤ, တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢဒီး တၢ်မုၥ်တၢ်ခုၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ်အဂီၢ် န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်အဲၣ်ဒိးအိၣ်ဝဲ မုၥ်မုၥ်ခုၣ်ခုၣ်ဒီး ဖံးအီၣ်မၤအီၣ်တၢ်လၢ အတဘၣ်ဒိးသန့ၤအသးလၢ ပှၤဂၤအတၢ်မၤစၢၤဘၣ် န့ၣ်လီၤ. ကညီလၢတၢ်လီၢ်အဂၤတဖၣ်စ့ၢ်ကီး မုၢ်လၢ်ဝဲလၢ တၢ်မုၥ်တၢ်ခုၣ် တၢ်လဲၤကျဲအံၤ အကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ်ဒီး ကတုၤထီၣ်ဆူ တၢ်မုၢ်လၢ်ကွၢ်စိ အဂီၢ် ဘၣ်ဆၣ် တနီၤသူၣ်အုးသးအုးစ့ၢ်ကီးဝဲ ခီဖျိတၢ်လဲၤကျဲအံၤ လဲၤသးတဘျ့တဆှီဘၣ် အဃိန့ၣ်လီၤ.

ဒ်သိးကညီဖိလၢ တၢ်လီၢ်အါတီၤ ကထံၣ်လိၥ်တၢၣ်ပီၣ်သကိး တၢ်ဂ့ၢ်လၢ အရ့ဒိၣ်လၢ ကညီဒီကလုၥ်အဂီၢ်တဖၣ် ကသ့အဂီၢ် တၢ်စးထီၣ်မၤဝဲ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ် ဆိတဘျီဖဲ လါယနူၤအါရံၤ ၂၈ သီတုၤ ၂၉ သီ ၂၀၁၃ နံၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဆိတဘျီအံၤ ကညီကလုၥ်လၢ ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤ တၢ်လီၢ်အါတီၤ သ့ၣ်တဖၣ်, ကညီလၢ ထံဆၢကီၢ်ဆၢသ့ၣ်တဖၣ်, ကညီလၢ ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ် တၢ်ပၢဟီၣ်ကဝီၤပူၤသ့ၣ်တဖၣ် ခိၣ်နၢ်ခၢၣ်စးခဲလၢၥ် ဟဲထီၣ်ဝဲ ၅၀ ဂၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်ထံၣ်လိၥ်အိၣ်ဖှိၣ်ဆိ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အံၤ တၢ်မၤအီၤဖဲ ကညီဝ့ၢ်ခိၣ် ဝ့ၢ်ဖၣ်အၣ် န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်ထံၣ်လိၥ်အိၣ်ဖှိၣ်ဆိတဘျီအံၤ တၢ်အၢၣ်လီၤတူၢ်လိၥ်လၢ တၢ်ကဒုးအိၣ်ထီၣ် ကညီဂ့ၢ်ဝီ တၢ်ထံၣ်လိၥ်တၢၣ်ပီၣ်သကိးအမူးတမူး (Karen Affairs Seminar) ဒ်သိး ကမၤလဲၢ်ထီၣ် တၢ်ထံၣ်လိၥ်တၢၣ်ပီၣ်သကိးတဖၣ် ဒီး က ကတဲၥ်ကတီၤသးလၢ တၢ်ကမၤကညီဒီကလုၥ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ် လၢတၢ်ပညိၣ်ဃၥ် အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဆိတဘျီအံၤ တၢ်အၢၣ်လီၤတူၢ်လိၥ်ဃၥ် တၢ်ဂ့ၢ်လၢ တၢ်ကတဲသကိးဖဲ ကညီဒီကလုၥ် တၢ်ကူၣ်လိၥ်တၢၣ်ပီၣ်သကိး တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အပူၤတဖၣ် မ့ၢ်ဝဲ

၁. ကညီဖိတဖၣ် အတၢ်ဃူတၢ်ဖိး
၂. တၢ်မုၥ်တၢ်ခုၣ်လၢ ထံကီၢ်ဒီး ကညီကလုၥ်အဂီၢ်
၃. တၢ်ထံၣ်လိၥ်တၢၣ်ပီၣ်သကိးအမူး ခဲလၢၥ် ကဘၣ်တဲဘၣ်ဃးကညီဖိတဖၣ် အတၢ်အိၣ်မူခါဆူညါအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.

ဒ်သိး ကညီဂ့ၢ်ဝီ တၢ်ထံၣ်လိၥ်တၢၣ်ပီၣ်သကိး အမူးအံၤ ကကဲထီၣ်လိၥ်ထီၣ်အဂီၢ် တၢ်ဃုထၢထီၣ်ပၥ်လီၤ ကမံးတံၥ်တဖုဒီး ကမံးတံၥ်ဖိ ခဲလၢၥ် ၁၁ ဂၤန့ၣ်လီၤ. ခၢၣ်စးတဖၣ် မ့ၢ်ဝဲ ကီၢ်ဆၢတၢ်လီၢ် ခၢၣ်စး ၃ ဂၤ (ပၣ်ဃုၥ်ဒီး ဘျၢထံခရံၥ်ဖိခိၣ်နၢ်ခၢၣ်စးတဂၤ), ကညီကီၢ်စဲၣ်ပူၤ ခိၣ်နၢ်ခၢၣ်စး ၄ ဂၤ (ပၣ်ဃုၥ်ဒီး သီခါ ၂ ပါ) ဒီး ခၢၣ်စး ၄ ဂၤလၢ ကညီကီၢ်စဲၣ်ပူၤ (ပၣ်ဃုၥ်ကညီဘျၢထံ ခရံၥ်ဖိ ခိၣ်နၢ်ခၢၣ်စးတဂၤ) န့ၣ်လီၤ. ကရူၢ်အံၤ တၢ်ဟ့ၣ်န့ၢ်အမံၤလၢ တၢ်ဖံးတၢ်မၤကရူၢ်လၢ ကညီဂ့ၢ်ဝီ တၢ်ထံၣ်လိၥ်တၢၣ်ပီၣ်သကိးမူး အဂီၢ် (Working Committee for Karen Affairs Seminar) န့ၣ်လီၤ. ခိၣ်နၢ်လၢ တၢ်ဃုထၢထီၣ်အီၤတဖၣ် အမံၤအိၣ်ဖျါ ဒ်အဖီလၥ်အသိးန့ၣ်လီၤ.

၁. ဖုသီခါ အရှၣ့်စၣ်ဒၣ်၀ရ (ကရူၢ်ပှၤပၢၤလီၢ်ဆ့ၣ်နီၤ)
၂. ဖုသီခါ အရှၣ့်အဲးဂးဝိၣ်သး
၃. သရၣ်ဒိၣ်ရီဘၢးထွ့
၄. ပါဒိၣ် ကၠိစဲးသ့ခ့ၣ်
၅. သရၣ်ဒိၣ်မဲးသယူအ့
၆. ပဒိၣ်စီၤလးထိ
၇. ပဒိၣ်စီၤတၤဒိၣ်မူ
၈. မါအီၣ်ပၠံၣ်စိ
၉. စီၤဝ့စိ
၁၀. နီၢ်ရံၣ်ဘဲးခၣ်တ့ၣ်
၁၁. နးခ့ၣ်အ့အူ