ဝဲၤကျိၤတဖၣ်
ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်-ကညီဒီကလုၥ်စၢဖှိၣ်ကရၢ အတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤလၢ တၢ်ဒီတဒၢ (Covid-19) တၢ်ဆူးတၢ်ဆါအဂီၢ်
ကညီဆူၣ်ချ့မၤစၢၤဝဲၤကျိၤ တၢ်ကစီၣ်လၢထံဖိကီၢ်ဖိကမျၢၢ်တဖၣ် ကြၢးသ့ၣ်ညါ
၂၀၁၉
နံၣ် လါဒံၣ်စ့ဘၢၣ် အပူၤ တၢ်ဆါလၢအမ့ၢ် (Covid-19) အံၤ
ဘၣ်တၢ်စးထီၣ်ထံၣ်န့ၢ်အီၤလၢ တရူးကီၢ်, ဝ့ၢ်ဝူၣ်ဟၣ်အပူၤ ဒီး ဘၣ်ကူဘၣ်ဂၥ်ဝဲ
ပှၤတရူးဖိသ့ၣ်တဖၣ် အါအါဂီၢ်ဂီၢ်အဃိ တရူးကီၢ်ပူၤ ပှၤသံလၢ (Covid-19)
တၢ်ဆါအံၤ အိၣ်လံဝဲ (၄,၆၃၇) ဃၣ်ဃၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဆါအံၤ စးထီၣ်ဘၣ်ကူဘၣ်ဂၥ်ဝဲ
လၢတရူးကီၢ် ဒီး တုၤဃီၤလၢ ၂၀၂၀ နံၣ် အကတီၢ် တၢ်ဆါအံၤ ဘၣ်ကူဘၣ်ဂၥ် ဒီး
ရၤလီၤအသးလၢ တၢ်လီၢ်အါတီၤန့ၣ်လီၤ. ထံကီၢ် ဒ်အမ့ၢ် ကီၢ်အမဲရကၤ,
ကီၢ်အံၣ်တလံၣ်, ကီၢ်စပ့ၣ် ဒီးထံကီၢ် လၢအကယၤ တဖၣ် ဘၣ်ကူဘၣ်ဂၥ်ဝဲ တၢ်ဆါအံၤ
ဒီး တၢ်သံတၢ်ပှၢ်တဖၣ် အိၣ်ထီၣ်ဝဲလၢ ထံကီၢ်အါဘ့ၣ် န့ၣ်လီၤ.
ဒ်ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဖျၢၣ် တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ကရၢ (WHO) တၢ်မၤနီၣ်မၤဃါအိၣ်အသိး
ဖဲလါမ့ၤ ၁၁ သီ ၂၀၂၀ နံၣ် ကတီၢ် ပှၤလၢအဘၣ်ကူဘၣ်ဂၥ်လၢ တၢ်ဆါအံၤ အိၣ်လံဝဲ
(၄,၁၀၂,၈၄၉) ဂၤလံ, ပှၤလၢအဘျါက့ၤ လၢတၢ်ဆါအံၤ အိၣ်ဝဲ (၁,၄၁၁,၆၁၉) ဂၤဒီး
ပှၤလၢအသံလၢတၢ်ဆါအံၤ အိၣ်ဝဲ (၂၈၂,၇၁၉) ဂၤလံန့ၣ်လီၤ.
ခီဖျိတၢ်ဆါအံၤ
ဘၣ်ကူဘၣ်ဂၥ်တၢ် ချ့သဒံးဒီး တၢ်သံတၢ်ပှၢ် အိၣ်အါဝဲအဃိ ထံကီၢ်ခိၣ်နၢ်တဖၣ်
တြီဝဲတၢ်လဲၤတၢ်က့ၤ, တၢ်ကူၣ်လဲၥ်မၤကၤ ဒီး တၢ်လီၢ်လၢပှၤအိၣ်အါအလီၢ် ဒ်အမ့ၢ်
တၢ်ဆါတၢ်ပှ့ၤကျး, မူးပွဲ, တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါအလီၢ် ဒီး တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အိၣ်ရိၣ်လၢ
အအါန့ၢ်ပှၤ ၁၀ ဘျဲၣ်ဒီး အဂၤတဖၣ် ကီၢ်ပဒိၣ် တြီဝဲ ဒ်သိး တၢ်ဆါအံၤ
ဘၣ်ကူဘၣ်ဂၥ်တၢ် ကစှၤလီၤဝဲ အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်န့ၣ်အသိး တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ကရၢ
စ့ၢ်ကီး ဟ့ၣ်ကူၣ်ဝဲလၢ တၢ်ကဘၣ်အိၣ်စီၤစုၤလိၥ်သး, တၢ်ကဘၣ်သူတၢ်ကးဘၢနါဒ့ ဒီး
ကဘၣ်သ့စု ဒ်သိးတၢ်ဆါအံၤ ဘၣ်ကူဘၣ်ဂၥ်တၢ် ကစှၤလီၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဒ်သိးတၢ်ဆါအံၤ
အသုတရၤလီၤအသးလၢ ပပှၤကညီအဟီၣ်ကဝီၤ တဂ့ၤအဂီၢ် ဒီး တၢ်ဆူးတၢ်ဆါ
မ့ၢ်အိၣ်ထီၣ်ဒီး တၢ်ကရဲၣ်ကျဲၤ ယါဘျါဘၣ်အီၤ ချုးဆၢချုးကတီၢ်အဂီၢ်
ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်-ကညီဒီလုၥ်စၢဖှိၣ်ကရၢ လီၢ်ခၢၣ်သး နဲၣ်လီၤဝဲ ကီၢ်ရ့ၣ်,
သုးက့တဖၣ်လၢ တၢ်ကဘၣ်ကရၢကရိထီၣ် တၢ်ဒီတဒၢ (Covid-19) တၢ်ဆါကမံးတံၥ်
လၢကီၢ်ရ့ၣ်, ကီၢ်ဆၣ် ဒီး ဒူသဝီ ပတီၢ်တဖၣ် န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ
ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်-ကညီဒီကလုၥ်စၢဖှိၣ်ကရၢ ကရၢကရိထီၣ်ဝဲ တၢ်ဒီတဒၢ (Covid-19)
တၢ်ဆါကမံးတံၥ် လၢလီၢ်ခၢၣ်သး ပတီၢ် လၢအဘၣ်တၢ်တီခိၣ်ရိၣ်မဲအီၤလၢ
ကညီဆူၣ်ချ့မၤစၢၤဝဲၤကျိၤ ဝဲၤကျိၤခိၣ်ခံ ပဒိၣ်စီၤဒဲမၢၣ်ခ့ၣ် န့ၣ်လီၤ.
ကီၢ်ရ့ၣ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီး ဒ်လီၢ်ခၢၣ်သး တၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲ အိၣ်အသိး ကရၢကရိထီၣ်ဝဲ
တၢ်ဒီတဒၢ (Covid-19) တၢ်ဆါကမံးတံၥ် လၢကီၢ်ရ့ၣ်ပတီၢ်, ကီၢ်ဆၣ်ပတီၢ်
လၢအပၣ်ဃုၥ် ဒီး ကညီဆူၣ်ချ့မၤစၢၤဝဲၤကျိၤ, သုးမုၢ်ဒိၣ်သုးကသံၣ်ဝဲၤဒ့,
ကညီသးစၢ်ကရၢ, ကညီပိၥ်မုၣ်ကရၢ ဒီး ကရၢဘၣ်ထွဲ ခိၣ်နၢ်ခၢၣ်စးတဖၣ် ဒ်သိး ကဒီတဒၢ
(Covid-19) တၢ်ဆါအံၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဒ်သိးကမံးတံၥ်
ဘၣ်မူဘၣ်ဒါလၢ တၢ်ဒီတဒၢ (Covid-19) တၢ်ဆါတဖၣ် ကအိၣ်ဒီးတၢ်သ့တၢ်ဘၣ်
လၢလၢပှဲၤပှဲၤအဂီၢ် ကညီဆူၣ်ချ့မၤစၢၤဝဲၤကျိၤ ရဲၣ်ကျဲၤဝဲ တၢ်မၤလိ လၢကီၢ်ရ့ၣ်,
သုးက့ ဒီး လီၢ်ခၢၣ်သး ဆူၣ်ချ့မၤပှၤတၢ်ဖိတဖၣ် အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. လါအ့ဖြ့ၣ် ၂၀၂၀
နံၣ် အတီၢ်ပူၤ ကညီဆူၣ်ချ့မၤစၢၤဝဲၤကျိၤ ရဲၣ်ကျဲၤဝဲ တၢ်မၤလိ ၅ ဘျီ ဒီး
ဆူၣ်ချ့ပှၤမၤတၢ်ဖိ လၢအဟဲထီၣ်တဖၣ် ကဘၣ်က့ၤလီၤဟူးဂဲၤ ဒီတဒၢ (Covid-19) တၢ်ဆါ
ဒီး ဟ့ၣ်တၢ်သ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ် ဆူထံဖိကီၢ်ဖိ တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်န့ၣ်အသိး
တၢ်ပီးတၢ်လီ လၢအလိၣ်တဖၣ် ဒ်အမ့ၢ် တၢ်ထိၣ်တၢ်ကိၢ်ပီးလီ, တၢ်ကးဘၢနါဒ့,
တၢ်ဟ့ၣ်တၢ်သ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ် လံၥ် (Posters) ဒီး တၢ်လိၣ်အဂုၤအဂၤတဖၣ်
ကညီဆူၣ်ချ့မၤစၢၤဝဲၤကျိၤ တီခိၣ်ရိၣ်မဲ ဒီး ရဲၣ်ကျဲၤန့ၢ်ဝဲ န့ၣ်လီၤ.
ဒ်သိး
တၢ်တြီဆၢ ဒီတဒၢ (Covid-19) တၢ်ဆါအံၤကန့ၢ်အဂီၢ် ကီၢ်ရ့ၣ်တဘ့ၣ်စုၥ်စုၥ်
ဟူးဂဲၤဖံးမၤဝဲ ဒ်တၢ်သ့အိၣ်ဒီးအီၤအသိး န့ၣ်လီၤ. ကီၢ်ရ့ၣ်ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါ
ဆီလီၤဝဲ တၢ်သမံသမိးအလီၢ် (Screening Points) ဒ်သိးကမၤကွၢ်
ပှၤဟးထီၣ်ဟးလီၤတဖၣ် အတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ လၢအဘၣ်ဃးဒီး (Covid-19)
တၢ်ဆါန့ၣ်လီၤ. ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်-ကညီဒီကလုၥ်စၢဖှိၣ်ကရၢ တၢ်ပၢဟီၣ်ကဝီၤပူၤ
တၢ်ပၥ်လီၤဝဲ (Screening Points) ခဲလၢၥ်အိၣ်ဝဲ (၄၉) ခါ, ဒူသထူၣ် ကီၢ်ရ့ၣ်
(Screening Points) ၆ ခါ, တီအူကီၢ်ရ့ၣ် (Screening Points) ၅ ခါ,
ချၢၣ်လွံၢ်ထူၣ် ကီၢ်ရ့ၣ် (Screening Points) ၁၁ ခါ, ဘျံးဒဝဲၢ်ကီၢ်ရ့ၣ်
(Screening Points) ၆ ခါ, မုၢ်တြီၢ်ကီၢ်ရ့ၣ် (Screening Points) ၄ ခါ,
ဒူပျၥ်ယၥ်ကီၢ်ရ့ၣ် (Screening Points) ၁၁ ခါ ဒီး ဖၣ်အၣ်ကီၢ်ရ့ၣ် (Screening
Points) ၆ ခါန့ၣ်လီၤ. ကညီဒီကလုၥ်စၢဖှိၣ်ကရၢ ဟီၣ်ကဝီၤပူၤ (Screening
Points) တၢ်လီၢ်တခါစုၥ်စုၥ် ကညီဒီကလုၥ်စၢဖှိၣ်ကရၢ စုတီၤဖီလၥ်
ဆူၣ်ချ့ပှၤမၤတၢ်ဖိ ဒီး ပၢၤကီၢ်သုးတဖၣ် ဟူးဂဲၤဝဲလၢ တၢ်ထိၣ်န့ၢ် ကမျၢၢ်ဖိတဖၣ်
အတၢ်ကိၢ် ဒီး ဒုးသ့အစု ဒ်သိးကပူၤဖျဲးဒီး (Covid-19) တၢ်ဆါ အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ဒ်န့ၣ်အသိး ဒူသဝီ ဒီး ဟီၣ်ကဝီၤတနီၤ တြီဝဲ တၢ်နုၥ်လီၤဟးထီၣ်လၢ
အဟီၣ်ကဝီၤပူၤဒၣ်ဝဲ ခီဖျိ အတၢ်ဘၣ်ယိၢ်ဘၣ်ဘှီအိၣ်လၢ (Covid-19) တၢ်ဆါ
အတၢ်ရၤလီၤသး အဃိန့ၣ်လီၤ.
ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်-ကညီဒီကလုၥ်စၢဖှိၣ်ကရၢ
ဆူၣ်ချ့မၤစၢၤဝဲၤကျိၤ လီၢ်ခၢၣ်သး ဒီး တၢ်ဒီတဒၢ (Covid-19)
တၢ်ဆါကမံးတံၥ်တဖၣ် ရဲၣ်ကျဲၤဃၥ်ဝဲလၢ တၢ်မ့ၢ်ထံၣ်န့ၣ် ပှၤဆါ လၢတၢ်သးဒ့ဒီ
အိၣ်ထီၣ် လၢကမ့ၢ်ဝဲ (Covid-19) တၢ်ဆါ မ့ၢ်အိၣ်န့ၣ် တၢ်ကဘၣ်ဆှၢအီၤဖဲလဲၣ် ဒီး
တၢ်ကဘၣ်ကူၣ်ဆါယါဘျါအီၤဒ်လဲၣ်န့ၣ် ရဲၣ်ကျဲၤဆဲးကျိးဆဲးကျၢ ဝဲဒီး
ကီၢ်ပဒိၣ်တၢ်ဆါဟံၣ်တဖၣ် စ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ. စးထီၣ်လၢ တၢ်ဆီလီၤပၥ်လီၤ
(Screening Points) ဒီး မၤကွၢ်ထံဖိကီၢ်ဖိ လၢအဟးထီၣ်ဟးလီၤတဖၣ်
အတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ လၢအဘၣ်ဃးဒီး (Covid-19) တၢ်ဆါအံၤ တုၤခဲအံၤ
တၢ်တထံၣ်န့ၢ်ဒံးအီၤ နီတဂၤဒံးဘၣ် န့ၣ်လီၤ.
ဒ်သိးထံဖိကီၢ်ဖိတဖၣ်
ကပူၤဖျဲးဒီး (Covid-19) တၢ်ဆါအံၤအဂီၢ် ကီၢ်ရ့ၣ်ဘၣ်မူဘၣ်ဒါ ဒီး
ဆူၣ်ချ့ပှၤမၤတၢ်ဖိတဖၣ် ဟူးဂဲၤဝဲ သပှၢ်ပှၢ်န့ၣ်လီၤ. ကီၢ်ရ့ၣ်တနီၤ
ဘၣ်ကွၢ်ဆၢမဲၥ်ဒီး တၢ်မၤတံၥ်တၥ် ခီဖျိ ဒုၣ်ဒါပယီၤသုးတဖၣ် အတၢ်ဟဲမၤတံၥ်တၥ်
အဃိန့ၣ်လီၤ. လီၤဆီဒၣ်တၢ် ကီၢ်ရ့ၣ် ဒ်အမ့ၢ် ဒူသထူၣ်ကီၢ်ရ့ၣ် ဒီး
မုၢ်တြီၢ်ကီၢ်ရ့ၣ်တဖၣ် ဒုၣ်ဒါအတၢ်ဟဲမၤတံၥ်တၥ် အိၣ်ဝဲအဃိ
မုၢ်တြီၢ်ကီၢ်ရ့ၣ်ပူၤ တၢ်ခးလိၥ်သးကဲထီၣ်ဝဲ ၂ ဘျီ ဖဲလါမ့ၤ ၆ သီ ၂၀၂၀
နံၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်န့ၣ်အသိး (Screening Points) လၢတၢ်ပၥ်လီၤအီၤသ့ၣ်တဖၣ်
လၢတၢ်မၤတံၥ်တၥ်အဃိ ဘၣ်ပတုၥ်ကွံၥ်အသး အိၣ်အသိး တနီၤဘၣ် သုးကတြီၤဃၥ်အသး
အိၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. အါန့ၢ်အန့ၣ် ဖဲတၢ်လီၢ်လၢ တၢ်ခးလိၥ်သးကဲထီၣ်အလီၢ်
ကမျၢၢ်လၢအိၣ်ဖဲန့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်ကီဘၣ်ခဲဒီး ဘၣ်ဃ့ၢ်ပူၤဖျဲးအသးလၢ တၢ်ခးလိၥ်သးအဃိ
အိၣ်ဝဲ ၂၀၀ ဘျဲၣ် ဃၣ်ဃၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်ဒီတဒၢ (Covid-19) အဂီၢ်
ဆူညါပယီၤသုးတဖၣ် သုတမၤတံၥ်တၥ် ဒီး မၤသဘံၣ်သဘုၣ်လၢၤတဂ့ၤအဂီၢ်
တၢ်ကွဲးထီၣ်လံၥ်ဆူ (NRPC) စ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ. ဒ်န့ၣ်အသိး
ကရူၢ်ကရၢဖီၣ်စုကဝဲၤသ့ၣ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီး ကလူၤပိၥ်ထွဲဝဲ ဒ်တၢ်ပၥ်လီၤ (Covid-19)
တၢ်ဘျၢတဖၣ် လၢကဒီတဒၢသကိး တၢ်ဆါ သုတရၤလီၤအသး တဂ့ၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
ကညီဟီၣ်ကဝီၤပူၤ ကရၢသဘျ့တဖၣ်စ့ၢ်ကီး ဂုၥ်ကျဲးစၢးဝဲ သပှၢ်ပှၢ်လၢ
တၢ်တြီဆၢဒီတဒၢ တၢ်ဆါအံၤန့ၣ်လီၤ.
ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်-ကညီဒီကလုၥ်စၢဖှိၣ်ကရၢအံၤ
မ့ၢ်ဝဲ ထံရူၢ်ကီၢ်သဲး တၢ်ပၢၢ်ဆၢ တၢ်ကရၢကရိတဖု လၢအအိၣ်ဝဲဒီး အတၢ်ပၢတၢ်ပြး
အက့ၢ်အဂီၤ လီၤတံၢ်လီၤဆဲး ဒ်ပဒိၣ်တဖုအသိး န့ၣ်လီၤ.
ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်-ကညီဒီကလုၥ်စၢဖှိၣ်ကရၢ အိၣ်ဝဲဒီး အဝဲၤကျိၤ ၁၄ ဘိဒီး ကီၢ်ရ့ၣ်
(၇) ဘ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢ ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်-ကညီဒီကလုၥ်စၢဖှိၣ်ကရၢ အဟီၣ်ကဝီၤပူၤ
ထံဖိကီၢ်ဖိ ကမျၢၢ်တဖၣ် ဒ်သိးကပူၤဖျဲးဒီး တၢ်ဆူးတၢ်ဆါ, တၢ်ဆီၣ်တံၢ်မၤနၢၤ
အကလုၥ်ကလုၥ်အဂီၢ် ဂုၥ်ကျဲးစၢးမၤဝဲ သပှၢ်ပှၢ်န့ၣ်လီၤ.
ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်-ကညီဒီကလုၥ်စၢဖှိၣ်ကရၢ ဝဲၤကျိၤဒီး ကီၢ်ရ့ၣ်တဖၣ် လၢကညီဒီကလုၥ်
ကထူၣ်ဖျဲးထီၣ်လၢ တၢ်ဆီၣ်တံၢ်မၤနၢၤဒီး ကဒိးန့ၢ်က့ၤ တၢ်ထဲသိးတုၤသိး
တၢ်စံၣ်ညီၣ်ပၢလီၤသးအဂီၢ် ဆူၣ်ချ့ လၢအသနၢၣ်, ကူၣ်သ့ လၢအသနၢၣ်, ပၢပြး
လၢအသနၢၣ် ဒီး သုးမုၢ်ဒိၣ် လၢအသနၢၣ်ဒၣ်ဝဲ ဂုၥ်ကျဲးစၢးဂဲၤလိၥ်ဝဲ
သပှၢ်ပှၢ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤလၢအဘၣ်ထွဲတဖၣ်
