၂၀၂၄ နံၣ် လါယူၤလံ ၂၂ သီ, ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်-လီၢ်ခၢၣ်သး
တၢ်တီခိၣ်ရိၣ်မဲ, တၢ်ပၢတၢ်ပြးဒီးတၢ်ပၢဆှၢရဲၣ်ကျဲၤကမျၢၢ်တၢ်မၤလိ တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ လၢအဘၣ်တၢ်မၤအီၤဖဲ မုၢ်တြီၢ်ကီၢ်ရ့ၣ်, ကီၢ်သူ လ့ၤ လၢအယံၥ်ဝဲ တလါဃၣ်ဃၣ်န့ၣ် ဝံၤဝဲဂ့ၤဂ့ၤဘၣ်ဘၣ် ခီဖျိတၢ်ထဲးဂံၢ်ထဲဘါ ဒီးတၢ်ပၥ်ဖှိၣ် မၤသကိးန့ၣ်လီၤ. တၢ်မၤလိ တၢ်ရဲၣ် တၢ်ကျဲၤ လၢအယံၥ်ဝဲ လွံၢ်နွံအတီၢ်ပူၤအံၤ အတၢ်ပညိၣ်မ့ၢ်ဝဲ တၢ်ကသူၣ်ထီၣ်န့ၢ် ၦၤမၤလိတၢ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ် အကံၢ်အစီတၢ်သ့တၢ်ဘၣ် ဒီး တၢ်သ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ် တၢ်သ့တၢ်ဘၣ် လၢကမၤဆူၣ်ထီၣ် တၢ်တီခိၣ်ရိၣ်မဲဒီး တၢ်ပၢတၢ်ပြး လၢလီၢ်ကဝီၤ (ဒူသဝီ, ကီၢ်ဆၣ်, ကီၢ်ရ့ၣ်) ပတီၢ် ဒီးတၢ်ဘျီဃီ အိၣ်ဒီးတၢ်ပညိၣ်လိၤလိၤဆူ တၢ်ကမၤဂ့ၤထီၣ်ဆူၣ်ထီၣ် တၢ်ပၢဆှၢရဲၣ်ကျဲၤကမျၢၢ်န့ၣ်လီၤ. ၦၤမၤလိတၢ်ဖိသၢဖုတဖု, လၢၦၤနီၣ်ဂံၢ်ခဲလၢၥ်အိၣ်ဝဲ (၃ဝ) ဂၤန့ၣ် အိၣ်ဟဲလၢတီအူကီၢ်ရ့ၣ်, ချၢၢ်လွံၢ်ထူၣ်ကီၢ် ရ့ၣ်, ဒီးမုၢ်တြီၢ်ကီၢ်ရ့ၣ် န့ၣ်လီၤ. တၢ်မၤလိလၢအဝဲသ့ၣ်ဟဲထီၣ်မၤလိသကိးဝဲအံၤ ဘၣ်ထွဲဘၣ်ဃးဒီး တၢ်မၤဆူၣ် ထီၣ် တၢ်ထီၣ်ခိၣ်ရိၣ်မဲလၢ အိၣ်ဒီးအ ကံၢ်အစီ, တၢ်သ့ဆိကမိၣ်ကူၣ်တရံးထီၣ်န့ၢ်တၢ်သ့တၢ်ဘၣ်, တၢ်သ့မၤတၢ်ဆၢ တဲၥ်တၢ်သ့တၢ်ဘၣ်, ဒီးတၢ်တီခိၣ်မဲလၢအဂ့ၤ အိၣ်ဒီးသူးသ့ၣ်လၤကပီၤ သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်မၤလိတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤဝဲအံၤ မ့ၢ်ဝဲ တၢ်သံၣ်ခွဲၣ်ကတီၤထီၣ်အဝဲသ့ၣ် (ၦၤမၤလိ တၢ်ဖိ တဖၣ်) ဒ်သိးကဟံးန့ၢ်မူဒါ တီခိၣ်ရိၣ်မဲက့ၤအၦၤတဝၢ သ့ၣ်တဖၣ်ကသ့အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်မၤလိတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤဝဲအံၤ ပၥ်ဃုၥ်ဝဲတၢ်အရ့ဒိၣ်လၢမ့ၢ်ဝဲ တၢ်ပၢဆှၢရဲၣ်ကျဲၤခိၣ်ဃၢၤန့ဆၢၣ် လၢအယူၣ်ကၢ ဒ်အမ့ၢ်ဝဲ တၢ်ဒီသဒၢ ဒီး ရဲၣ်သဲကတီၤက့ၤလီၢ်ကဝီၤန့ဆၢၣ် တၢ်အိၣ်ယၢၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ၦၤမၤလိတၢ်ဖိတဖၣ် မၤလိန့ၢ် ဘၣ်စ့ၢ်ကီး လီၢ်ကဝီၤ မုၢ်ကျိၤဝဲၤကွၥ် တၢ်ဂုၤထီၣ်ပသီထီၣ် အတၢ်ကူၣ်တရံးအကျိၤအကျဲၤ ဒ်အမ့ၢ် လီၢ်ကဝီၦၤတဝၢ တၢ်ကူၣ်လဲၤမၤကၤ အတၢ်ပၥ်ဖှိၣ်မၤ သကိးဒီး နီၢ်တဂၤမုၢ်ကျိၤဝဲၤကွၥ် (private sector) တဖၣ် လၢမုၢ်ကျိၤဝဲၤကွၥ် တၢ်ဂုၤထီၣ် ပသီထီၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဖံးလိမၤဒိး အတၢ်သ့တၢ်ဘၣ်လၢ ၦၤမၤလိတၢ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ် မၤလိန့ၢ်ဝဲန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်အိၣ်ဒီးတၢ်ပညိၣ်လၢ ကသူၣ်ထီၣ်က့ၤ တၢ် ပၢတၢ်ပြး အကံၢ်အစီဒီး တၢ်သ့တၢ်ဘၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ်အလီၢ်ကဝီၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်မၤလိတၢ်ရဲၣ် တၢ်ကျဲၤဝဲအံၤ မၤဆူၣ်ထီၣ် စ့ၢ်ကီးဝဲ ခိၣ်နၢ်တၢ်ဘျးစဲလိၥ်သးကဒဲကဒဲဒီး ဖီၣ်လိၥ်စုမၤသကိးတၢ် လၢတၢ်သူၣ်အ့ၣ်တဲၥ်သးအ့ၣ်တဲၥ် လၢကဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်ဆီတ လဲလၢအဂ့ၤ ဒီးတၢ်ဂုၤထီၣ်ပသီထီၣ် လၢအယူၣ်ကၢ လၢကီၢ်သူလ့ၤပူၤန့ၣ်လီၤ.
တၢ်မၤလိ တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ အတၢ်ကဲထီၣ်လိၥ်ထီၣ်ဝဲအံၤ မ့ၢ်ဝဲတၢ်မၤနၢၤဖီတၢၣ်ပနီၣ်လၢ အရ့ဒိၣ်တခါလၢအမ့ၢ် ပတၢ်ထဲးဂံၢ်ထဲးဘါ တပယူၣ်ဃီ လၢတၢ်ကမၤဆူၣ်ထီၣ် လီၢ်ကဝီၤတၢ်ပၢတၢ်ပြးဒီး တၢ်ပၢဆှၢရဲၣ်ကျဲၤကမျၢၢ် လၢကီၢ်သူလ့ၤပူၤန့ၣ် လီၤ. ပသးခု စံးဘျုးဘၣ် “တၢ်ပၢတၢ်ပြးဒီး တၢ်ပၢဆှၢရဲၣ်ကျဲၤကမျၢၢ်ကၠိ- School of Governance and Public Administration (SGPA)” ခီဖျိဝဲသ့ၣ်အတၢ်ဟ့ၣ်လီၤအကံၢ်စီတၢ်သ့တၢ်ဘၣ်စဲၥ်နီၤ ဒီး တၢ်ဆီၣ်ထွဲၣ်မၤစၢၤ သ့ၣ်တဖၣ် လၢမၤကဲထီၣ်လိၥ်ထီၣ် ဝဲတၢ်မၤလိတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤဝဲအံၤန့ၣ်လီၤ.