နံၤလၢအဂ့ၤကိးဂၤဒဲးလီၤ. လီၤဆီဒၣ်တၢ် ပကညီဒီကလုၥ်စၢဖှိၣ်ကရၢ ခီကရဲး ၁၇ ဘျီတဘျီ ဒ်တၢ်ဆၢကတီၢ်ပၥ်ပနီၣ်အီၤအသိး တၢ်ကဘၣ်မၤအီၤဖဲ ၂၀၂၁ နံၣ်လါမးရှး အလၢၥ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤ. သနၥ်က့ ပဘၣ်ကွၢ်ဆၢမဲၥ်ဒီး တၢ်ကီတၢ်ခဲ (၁) တခါန့ၣ် ဖဲ ၂၀၁၉ နံၣ်န့ၣ် (Covid-19) တၢ်ဆူးတၢ်ဆါလီၤဒီး တၢ်ဘၣ်ကူ ဘၣ်ဂၥ်, တၢ်သံတၢ်ပှၢ် အိၣ်ထီၣ်အဃိန့ၣ် ပဘၣ်သုး တၢ်ဆၢကတီၢ် န့ၣ်လီၤ. (၂) ခါတခါ န့ၣ် ၂၀၂၁  ပယီၤသုးဟံးန့ၢ်ဆူၣ် တၢ်စိတၢ်ကမီၤအဃိ တၢ်ဒုးတၢ်ယၤ, တၢ်တၢထီၣ်တၢလီၤ ကဲထီၣ်အသးလၢ ကီၢ်ဒီတဘ့ၣ်အဃိ ပဘၣ်သုးကဒီး တၢ်ဆၢကတီၢ် န့ၣ်လီၤ. ပိၥ်ထီၣ်ကဒီးအခံလၢ ပယီၤသုးတဖၣ် ဖဲထီၣ်ဒုးတၢ်အဆၢကတီၢ် သူဝဲတၢ်စုကဝဲၤဒိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်, သူဝဲကဘီယူၤ တ့ၢ်လီၤမ့ၣ်ပိၢ်သ့ၣ်တဖၣ် အဃိသးန့ၣ် ဒ်သိးပကပၥ်ဖှိၣ်ထီၣ်ပသး လၢတၢ်လီၢ်တတီၤဃီအဂီၢ်, ခီဖျိတၢ်ဆူးတၢ်ဆါအဃိ မ့ၢ်ဂ့ၤ, ခီဖျိတၢ်ဒုးတၢ်ယၤအဃိမ့ၢ်ဂ့ၤ, ခီဖျိလၢ တၢ်စူးကါသူဝဲ ကဘီယူၤတဖၣ်အဃိမ့ၢ်ဂ့ၤ, ပဘၣ်ဃုကျဲန့ၣ်လီၤ. ဒ်တၢ်ပၥ်ပနီၣ်တၢ်ဆၢ ကတီၢ်အသိး ၂၀၂၁ လါယူၤလံ အတီၢ်ပူၤန့ၣ် ပဆိမိၣ်ဒီး ပရဲၣ်ကျဲၤအီၤလၢ ပကမၤအီၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်ခဲလၢၥ်အိၣ်ကတဲၥ်ကတီၤအသးလံ . ခီဖျိသးလၢတၢ်ဂ့ၢ်ကီလၢ ပဘၣ်ကွၢ်ဆၢမဲၥ် အီၤသ့ၣ်တဖၣ် အဃိန့ၣ် ပဘၣ်သုးနံၤသုးသီ, ဒီးလၢခံကတၢၢ်န့ၣ် ပဃုထၢကျဲ ပပၥ်ဖှိၣ်ထီၣ်သးမ့ၢ်တန့ၢ်ဘၣ်သနၥ်က့န့ၣ်, ခီကရဲးတဘျီအံၤ ကအိၣ်ဒီးအသူးအ သ့ၣ်အလၤကပီၤ, အိၣ်ဒီးအခီပညီ လၢလၢပှဲၤပှဲၤ  ဒီးပှၤအါဂၤပၣ် ဃုၥ်ပၣ်ဂီၢ်ဝဲကသ့အဂီၢ် ပနီၤဖးလီၤအီၤ ၃ ပတီၢ်န့ၣ်လီၤ. (၁) တပတီၢ်န့ၣ် တၢ်လၢ ပကတဲၥ်ကတီၤ ပၥ်စၢၤအီၤလၢ ခီကရဲးအဂီၢ်  ဒ်အမ့ၢ်ဝဲဒၣ် ၄ နံၣ်အတီၢ်ပူၤ လီၢ်ခၢၣ်သးထီဘိကမံးတံၥ် အတၢ်ပၥ်ဖျါလၢ မၤတ့ၢ်ဝဲသ့ၣ်တဖၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, တၢ်ကရၢကရိသူၣ် ထီၣ်အက့ၢ်အဂီၤ တၢ်ဘျၢသဲစးခိၣ်သ့ၣ်ဒီးခါဆူညါတၢ်မၤ , တၢ်ပၢၢ်ဆၢတၢ်လဲၤကျဲသ့ၣ်တဖၣ်ဒု  (၁) တပတီၢ်န့ၣ် ပရၤလီၤအီၤဆူ ကီၢ်ရ့ၣ်, သုးက့ သ့ၣ်တဖၣ်, ဆူ လီၢ်ခၢၣ်သး, သ၀ခ ခိၣ်နၢ်သ့ၣ်တဖၣ်လၢ ကကွၢ်သံမံသမိးဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. အဂ့ၢ်ဒ်လဲၣ် ညီနုၢ်ခီကရဲးန့ၣ် ပရိဖှိၣ်ဝဲဒၣ်ပှၤကိးဂၤဒဲး, ခၢၣ်စး လၢတၢ်ပၥ်ပနီၣ်အီၤသ့ၣ်တဖၣ် ပကစံးကတိၤသကိးအဂ့ၢ် ဖဲခီကရဲးန့ၣ်လီၤ. သနၥ်က့ တဘျီအံၤ ခီဖျိယပၥ်ဖျါတၢ်ဂ့ၢ်လၢထးအသိးန့ၣ်လီၤ. ပမၤအီၤ လၢတၢ်လီၢ်တတီၤဃီတန့ၢ်ဘၣ်. အဃိန့ၣ် ပဘၣ်နီၤဖးလီၤအီၤန့ၣ်လီၤ. (၁) တပတီၢ်န့ၣ် ကီၢ်ရ့ၣ်, သုးက့ သ့ၣ်တဖၣ်, သ၀ခ , လခသ  ခိၣ်နၢ်ခၢၣ် စးလၢ ကထီၣ်ခီကရဲးသ့ၣ်တဖၣ် ဃုၥ်ဒီးကီၢ်ရ့ၣ်ပူၤ ခိၣ်နၢ်သ့ၣ်တဖၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, လီၢ်ခၢၣ်သး ခိၣ်နၢ်သ့ၣ်တဖၣ် မ့ၢ်ဂ့ၤ, ကွၢ်သမံသမိးဘှီဘၣ်မၤပှဲၤဝဲ ဝံၤဒီး ပလဲၤဆူ (၂) ပတီၢ်တပတီၢ်န့ၣ်လီၤ. ခၢၣ်စးလၢ ကီၢ်ရ့ၣ်သုးက့တဘ့ၣ်စုၥ်စုၥ်  ဒီးလၢလီၢ်ခၢၣ်သး, သ၀ခ ခိၣ်နၢ်ခၢၣ်စးသ့ၣ်တဖၣ် ပပၥ်ဖှိၣ်အီၤလၢ တၢ်မၤ (၂) ပတီၢ်တပတီၢ်လၢ  (၁) တပတီၢ်အတၢ်ဃုထံၣ်သ့ၣ်ညါ ဒီးဘှီဘၣ်ဝဲဒၣ်တဖၣ်န့ၣ် တၢ်ပၥ်ဖှိၣ်က့ၤအီၤတခါဃီ န့ၣ်လီၤ. (၂) ပတီၢ် တပတီၢ်ဝံၤ ပကလဲၤဝဲဆူ (၃) ပ တီၢ်တပတီၢ်န့ၣ် ပကတဲၥ်ကတီၤ, ပသ့ၣ်နံၤဖးသီလၢ တၢ်ကစးထီၣ်မၤအီၤန့ၣ်လီၤ. သနၣ်က့ သတူၢ်ကလၥ် ခီဖျိလၢတၢ်ဂ့ၢ်ဟဲပၢၢ်ထီၣ်ကဒီးအသီတမံၤ, တၢ်ကစီၣ်သန့တဖၣ်အတၢ်ကွဲးလၢ ကီၢ်ဆၢလၢအဘူးဒီး ရၤမတံဟီၣ်ကဝီၤသ့ၣ်တဖၣ်  တၢ်မၤဝဲ တၢ်တၤ ကျိၣ်တၤစ့အိၣ်,  တၢ်မၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ဘၣ်ထွဲဒီး ခိၣ်နၢ်တဖၣ် ပဘၣ်ဂုၥ်ကျဲးစၢးဃုထံၣ်ခိၣ်နၢ်လၢ အဘၣ်ထွဲသ့ၣ်တဖၣ်  ဒီးလၢခံကတၢၢ် ပသးလီၤပ လိၥ်လၢ တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ဝီ သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ တၢ်ကဟံးဂ့ၢ် ဝီအီၤဒ် တၢ်မၤကျဲအိၣ်ဝဲအသိးန့ၣ်လီၤ. ဒီးပသ့ၣ်နံၤဖးသီလၢ ပကမၤအီၤဖဲ လါဖ့ၤဘြူၤ အါရံၤ ၂၇ သီန့ၣ်လီၤ. သနၥ်က့ ခီဖျိလၢ တၢ်ဂ့ၢ်သ့ၣ်တဖၣ်ပၢၢ်ထီၣ်အဃိန့ၣ် ပဘၣ်သုးနံၤသုးသီကဒီးန့ၣ်လီၤ. လၢခံကတၢၢ် ပစးထီၣ်မၤခီကရဲးလၢ  လါအ့ဖြ့ၣ် ၂၄ သီ ဒီးပမၤအီၤဝံၤဖဲ လါမ့ၤ ၄ သီန့ၣ်လီၤ. ဒ်တၢ်အိၣ်သးဟ့ၣ်သါပှၤအသိး ပမၤအီၤလၢ တၢ်လီၢ်တတီၤဃီတသ့ဘၣ်. ပဘၣ်ဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲဒၣ် ဘျီၣ်ဒိၣ် ၉ ဘျီၣ်ဒိၣ် , လၢကီၢ်ရ့ၣ်သုးက့ ဘျီၣ်ဒိၣ်တခါစုၥ်စုၥ် ဒီး လီၢ်ခၢၣ်သးဘျီၣ်ဒိၣ် ၂ ခါဒီးပမၤအီၤန့ၣ်လီၤ.  ပဘၣ်မၤအီၤလၢ လီကလံၤကျါ ဒ်ပစံးတၢ် အသိး (Zoom) တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်န့ၣ်လီၤ.  ပဘၣ်ဟ့ၣ်တၢ်ဖးစ့ၢ်ကီး ပဘၣ်သူဝဲ (Zoom) န့ၣ်လီၤ. သနၥ်က့ ဒ်တၢ်မၤအကျိၤအကျဲအိၣ်အသိး ပမၤအီၤဘၣ်ဂ့ၢ်ဘၣ် ဝီ, ပလဲၤခီဖျိအီၤသ့ ဒီး ခီကရဲးဝံၤဝဲ ဂ့ၤဂ့ၤဘၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.

တၢ်လၢယအဲၣ်ဒိးတဲန့ၣ် ခီကရဲးအံၤ တၢ်ပလၢးအီၤ လၢ တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ အိၣ်ဝဲအါမံၤန့ၣ်လီၤ. သနၣ်က့ ခိၣ်နၢ်ခၢၣ်စးလၢအတီ ခိၣ်ရိၣ်မဲတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်, လီၢ်ခၢၣ်သး ခိၣ်နၢ်သ့ၣ်တဖၣ်, ကီၢ်ရ့ၣ်ခိၣ်နၢ်သ့ၣ်တဖၣ်  အတၢ်ပၥ်ဖှိၣ်မၤသကိးတၢ်လၢအကျိၤအကျဲ, ဃုထံၣ်န့ၢ်ကျဲ  လၢအဖိးမံဒီးတၢ်အိၣ်သး, ပစူး ကါဝဲဒၣ် (Zoom) အတၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီ, တၢ်သ့တၢ်ဘၣ်အဃိ ပမၤအီၤ ဝံၤဝဲကဲဝဲ အိၣ်ဒီး အသူးအသ့ၣ်အလၤကပီၤ, ဒီး ပဃုထၢထီၣ်ဘၣ်ဝဲဒၣ် ခိၣ်နၢ်သ့ၣ်တဖၣ်  လၢကတီခိၣ်ရိၣ်မဲတၢ်  ဆူညါတပတီၢ် လၢ ၄ နံၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ် န့ၢ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ.   ဒ်န့ၣ်အသိး ပပၥ်ဂၢၢ်ပၥ်ကျၢၤဝဲဒၣ် တၢ်ပၥ်ဖျါ လၢတၢ်ဆှၢထီၣ်အီၤသ့ၣ်တဖၣ်, ကညီဒီကလုၥ်စၢဖှိၣ်ကရၢ တၢ်သူၣ်ထီၣ် တၢ်ဘျၢသဲစးခိၣ်သ့ၣ်, တၢ်ပၢၢ်ဆၢ တၢ်နဲၣ်ကျဲသ့ၣ်တဖၣ်, ဃုၥ်ဒီး ခါဆူညါတၢ်မၤတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ပစံးအီၤသ့ၣ်လၢ ပတၢ်ဖံးတၢ်မၤတဖၣ် ပလဲၤခီဖျိအီၤ လၢအိၣ်ဒီးတၢ်သးဒူ, အိၣ်ဒီးတၢ်သးစွံ, အိၣ်ဒီးတၢ်သးစူၤ, အိၣ်ဒီးတၢ်ဃုထံၣ်န့ၢ်ကျဲ အဃိန့ၣ် ပမၤအီၤဝံၤဝဲကဲဝဲန့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်ဝဲတၢ်လၤတၢ်ကပီၤလၢ ပတၢ်ကရၢကရိဒီး ပပှၤကလုၥ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.

ကညီဒီကလုၥ်စၢဖှိၣ်ကရၢ ဒ်အမ့ၢ်ကရၢတကရၢလၢ အဘၣ်တၢ်ကရၢကရိ သူၣ်ထီၣ်အီၤလၢ ပကညီကလုၥ် လၢကီၢ်ဒီတဘ့ၣ်အခၢၣ်စး  လၢကတီ ခိၣ်ရိၣ်မဲ, ဟံးစုနဲၣ်ကျဲ, ရိဖှိၣ်ပပှၤကလုၥ်သ့ၣ်တဖၣ် လၢကဂဲၤလိၥ် မၤလၢပှဲၤ ပပှၤကလုၥ် အတၢ်မိၢ်န့ၢ်သးလီ, ဒ်ပစံးတၢ်အသိး ပှၤတကလုၥ် အတၢ် မိၢ်န့ၢ်သးလီမ့ၢ်ဂ့ၤ, ဒ်ထံရူၢ်ကီၢ်သဲး အတၢ်မိၢ်န့ၢ်သးလီသ့ၣ်တဖၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, အဃိသးန့ၣ် အိၣ်မူအိၣ်ဒါဝဲလၢ အပှၤကလုၥ်အဂီၢ်ဖးဒိၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်တၢ်ဃုထၢ ထီၣ်ယၤလၢ ယကကဲထီၣ်ကရၢခိၣ်တဂၤအသိး မ့ၢ်ကရၢခိၣ်တဂၤလီၤ. မူဒါအိၣ်အထီကတၢၢ်အဒိၣ်ကတၢၢ် လၢကဘၣ်တီခိၣ်ရိၣ်မဲ , ပၢဆှၢဝဲဒၣ်ကရၢအံၤ ဒ်သိးကလဲၤ သးဘၣ်ဂ့ၢ်ဘၣ်ဝီ, ကလဲၤသးလဲၤထီၣ်လဲၤထီ, မၤ လၢပှဲၤ ပပှၤကလုၥ် အတၢ်မိၢ်န့ၢ်သးလီ, ထံရူၢ်ကီၢ်သဲး အတၢ်မိၢ်န့ၢ် သးလီ အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ပကွၢ်ကဒါက့ၤ တၢ်လၢအပူၤကွံၥ် သ့ၣ်တဖၣ် တၢ်ကရၢကရိအပူၤ တၢ်လီၤမုၢ်လီၤဖး, တၢ်တဃူတဖိးအိၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. (၁) တမံၤ , ခီဖျိလၢ ထံရူၢ်ကီၢ်သဲး အတၢ်တူၢ်ခီၣ်ပၥ်သး, ထံရူၢ်ကီၢ် သဲးအတၢ်ပဲၥ်ဖးနီၤဖး တဒ်သိးဘၣ်အဃိ  ပလီၤဖးတ့ၢ်လံန့ၣ်လီၤ. ဒ်ပစံးတၢ်အသိး ပှၤလဲၤလၢ ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးသနူလၢ စုထွဲမ့ၢ်ဂ့ၤ, စုစ့ၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ အိၣ်ဝဲဒၣ်အဃိ တၢ်လီၤမုၢ်လီၤဖးအိၣ်ထီၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်န့ၣ်အသိး ဟီၣ်ကဝီၤဘၣ်ထွဲသ့ၣ်တဖၣ်  တၢ်တဒ်သိးလိၥ်သးအဖီခိၣ် , နီၢ်ကစၢ်တၢ်ဘၣ်ဘျူးအဖီခိၣ်  တၢ်လီၤမုၢ်လီၤဖးစ့ၢ်ကီး အိၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. သနၥ်က့န့ၣ် ခိၣ်နၢ်တကတီၢ်ဘၣ်တကတီၢ် ဂုၥ်ကျဲးစၢးရိဖှိၣ်က့ၤဝဲဒၣ် , လၢဆၢကတီၢ်ခဲအံၤန့ၣ် တၢ်လီၤမုၢ်လီၤဖး အိၣ်ဒံးဒၣ်တၢ်လၢ ပပှၤကလုၥ် အသိးအကျါ, လၢအဂဲၤဆၢထၢၣ်ဂဲၤလိၥ်တၢ်လၢ ပပှၤ ကလုၥ်အသိးအကျါန့ၣ် အိၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ဆၢကတီၢ်ခဲအံၤ တၢ်လၢယထံၣ်အကါဒိၣ်ကတၢၢ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲဒၣ် ကရၢအတၢ်ဃူတၢ်ဖိးန့ၣ်လီၤ. ဒ်ပစံးတၢ်အသိး  ပကသ့အိၣ်ဆၢထၢၣ်လၢပကျဲသနူ, ကရၢဖိကိးဂၤဒဲး ဃုၥ်ဒီး ပှၤမၤသကိးတၢ် လၢအတီခိၣ်ရိၣ်မဲတၢ်သ့ၣ်တဖၣ် မ့ၢ်ဂ့ၤ, ကဘၣ်သ့ နၢ်ပၢၢ်တူၢ်လိၥ်မၤထွဲဝဲဒၣ် ကရၢအတၢ်သိၣ်တၢ်သီ တၢ်ဘျၢ, ကရၢအကျဲသနူ သ့ၣ်တဖၣ် လီၤတံၢ်လီၤဆဲးန့ၣ်လီၤ. အါ တက့ၢ် တၢ်ထံၣ်တလီၤပလိၥ် သ့ၣ်တဖၣ် ဟဲသးလၢ တၢ်ဃုသ့ၣ်ညါ, တၢ်နၢ်ပၢၢ်တူၢ်လိၥ်ဝဲ ကျဲသနူ တဒ်သိးဘၣ်အဃိသးန့ၣ်လီၤ. ဒ်န့ၣ် အသိးလီၤ, လီၤဆီဒၣ်တၢ် ပပှၤကလုၥ် မိၢ်ပၢ်ဖံဖုသ့ၣ်တဖၣ် အတၢ်သိၣ်တၢ်သီတ့ၢ်ပှၤမ့ၢ်ဂ့ၤ, ကညီဒီကလုၥ်စၢဖှိၣ်ကရၢ အတၢ်တိၥ်ထူမ့ၢ်ဂ့ၤ , စံးဝဲဒၣ်လၢ "ပဃူပပှိၤ" န့ၣ်လီၤ. ပဃူပပှိၤစံးတၢ်န့ၣ် ပမ့ၢ်ဃူမၣ်ဒီး ပဂံၢ်ပဘါကအိၣ်န့ၣ်လီၤ. ပဂံၢ်ပဘါမ့ၢ်အိၣ်မၣ်ဒီး တၢ်ဂ့ၢ်ကီလၢ ပဘၣ်ကွၢ်ဆၢမဲၥ်အီၤသ့ၣ်တဖၣ်, တၢ်လၢအတၤ တၢ်ဒီးပှၤသ့ၣ်တဖၣ် ပလဲၤခီဖျိအီၤကန့ၢ်ကသ့န့ၣ်လီၤ. မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ တၢ်လၢကမၤတံၥ်တၥ်, တၢ်လၢကမၤဟးဂီၤပှၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲဒၣ် ပဒုၣ်ပဒါ လၢပဘၣ်ကွၢ်ဆၢမဲၥ်အီၤခဲအံၤ  လီၤဆီဒၣ်တၢ် လၢအမ့ၢ် သုးမီၤစိရိၤကရူၢ်အံၤန့ၣ် လီၤ. အဃိ လၢတၢ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲၥ်ဝဲ သုးမီၤစိရိၤကရူၢ်အံၤ လၢအိၣ်ဒီး ဂံၢ်ဒီးဘါ, အိၣ်ဒီးစုကဝဲၤ ဂီၢ်မုၢ်ဂီၢ်ပၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ, ပတၢ်ကရၢကရိ အဒွဲပူၤ တၢ်ဃူတၢ်ဖိးလၢ ထံရူၢ်ကီၢ်သဲး, တၢ်မၤသကိးတၢ်လၢထံရူၢ်ကီၢ်သဲး, ဃုၥ်ဒီးပပှၤကလုၥ်သ့ၣ်တဖၣ် အတၢ်နၢ်ပၢၢ်ဆီၣ်ထွဲမၤသ ကိးတၢ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်အလီၢ်အိၣ်ဒိၣ်ကတၢၢ်လၢ ပပှၤကလုၥ်အသိးအကျါ န့ၣ်လီၤ. အဃိန့ၣ် တၢ်ရိဖှိၣ်က့ၤ ပပှၤကလုၥ်အတၢ်ကရၢကရိ သ့ၣ်တဖၣ် လၢအဂဲၤလိၥ်တၢ်လၢ အပှၤကလုၥ် အတၢ်ဘၣ်ဘျူးဘၣ်ဖှိၣ် , လၢအကိးလီၤအသးလၢ အမၤ တၢ်လၢ အပှၤကလုၥ်အဂီၢ်သ့ၣ်တဖၣ်, ဒွဲပူၤတၢ်ဃူတၢ်ဖိး, ပပှၤကလုၥ်တၢ်ဃူတၢ်ဖိး န့ၣ်မ့ၢ်တၢ်လၢအကါဒိၣ် လၢတၢ်ကရၢကရိအဂီၢ်လၢ မုၢ်မဆါ တနံၤအံၤန့ၣ်လီၤ.  လီၤဆီဒၣ်တၢ်, တၢ်ဘၣ်ကွၢ်ဆၢမဲၥ်ဒ်အံၤန့ၣ် တမ့ၢ်ဖဲလၢ ပစိၤဆၢကတီၢ်ခဲအံၤဘၣ်. ပဘၣ်ကွၢ်ဆၢမဲၥ်ဒီတကတီၢ်ညါန့ၣ်လီၤ. တၢ်စံၣ် စိၤတဲစိၤ ဒီတကတီၢ် ပပှၤကလုၥ်သ့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်ကွၢ်ဆၢမဲၥ်ဒီး ပယီၤလၢမီအစိၤ, စီၤလိၢ်စီၤပၤအစိၤ န့ၣ် ပပှၤကလုၥ်ကညီသ့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်တၢ်မၤ တရီတပါအီၤ, မၤဟးဂုၥ်ဟးဂီၤအီၤ, ဒူသဝီသ့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်တၢ်မၤဟးဂုၥ်ဟးဂီၤအီၤ , ပပှၤကညီသ့ၣ်တဖၣ် အိၣ်မူကန့ၢ်ကသ့အဂီၢ် ပဘၣ်သုးသဒၢပ သးလၢ ထံခံကွၢ်စိၥ် လၢပျၢၤလံၤလံၤလံန့ၣ်လီၤ. ဒ်န့ၣ်အသိး လၢအပူၤကွံၥ် တဲၥ်လွံၢ်တဲၥ် တၢ်ဒုးအဆၢကတီၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, သုး ဂ့ၢ်ဝီတၢ်ထီၣ်ဒုးတဘျီလၢ်လၢ် မ့ၢ်ဂ့ၤန့ၣ် ပယီၤသုးသ့ၣ်တဖၣ် မၤတရီတပါပပှၤကညီကလုၥ်သ့ၣ်တဖၣ် , ပပှၤကညီဂီၢ်မုၢ်ဂီၢ်ပၤသ့ၣ်တဖၣ်, ဘၣ်ကဲထီၣ်ဝဲဒၣ်ပှၤလီၢ်အိၣ်ကမှံ လၢထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤ, ဘၣ်ကွၢ်ဆၢမဲၥ်ဒီးတၢ်အိၣ်မူတၢ်ကီတၢ်ခဲ အမဲၥ်ညါ ပပှၤကလုၥ် ဂီၢ်မုၢ်ဂီၢ်ပၤန့ၣ် ဘၣ်ခီဃီၤဆူ တခီထံတခီကီၢ်, ဘၣ်ဃ့ၢ်အိၣ် ကဒုလၢ ပှၤထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤဒီး ဘၣ်ကဲထီၣ်ဝဲဒၣ် ပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲ လၢပထံၣ်ဘၣ်အီၤတုၤမုၢ် မဆါတနံၤအံၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ မ့ၢ်တၢ်လၢ အပိၥ်ထွဲထီၣ်အခံလၢ ပယီၤသုးသ့ၣ်တဖၣ် မၤတရီတပါအီၤန့ၣ်လီၤ.

ဒ်န့ၣ်အသိးလီၤ ၂၀၂၁ လါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၁ သီ ပယီၤသုး ဟံးန့ၢ်ဆူၣ် ထံကီၢ်တၢ်စိတၢ်ကမီၤ ဝံၤအလီၢ်ခံ ထံဖိကီၢ်ဖိ သ့ၣ်တဖၣ် ထီဒါအီၤ လီၤဆီဒၣ် တၢ် ကီၢ်ပူၤ ပှၤပယီၤဖိသ့ၣ်တဖၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, ကလုၥ်ဒူၣ်ပှၤသူၣ်စၢ်သးဘီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, တၢ်ထီဒါဝဲဒၣ်သုးမီၤစိရိၤအံၤ လၢကျဲအကလုၥ်ကလုၥ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် စူးကါဝဲဒၣ်တၢ်စုဆူၣ်ခီၣ်တကး, စူးကါဝဲဒၣ်စုကဝဲၤသ့ၣ်တဖၣ်, မၤသံမၤဝီ ဝဲပှၤသူၣ်ဘီၣ်သးစၢ်တဖၣ်အဃိန့ၣ် ပှၤသူၣ်ဘီၣ် သးစၢ်တဖၣ် ဟဲဃ့ၢ်ထီၣ်ဆူပအိၣ်, လၢတၢ်ဒီတဒၢအဝဲသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, တၢ်ဒီ သဒၢအဝဲသ့ၣ်အတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤ ဒီး တၢ်ဆီၣ်ထီၣ်အဝဲသ့ၣ်တဖၣ် အတၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤအဂီၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤ တၢ်မၤအီၤန့ၣ်လီၤ.  တကတီၢ်ဃီ တၢ်ဒုးတၢ်ယၤသ့ၣ်တဖၣ် , ခီဖျိလၢတၢ်မၤတရီတပါသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ, တၢ်မၤတတၢၤ တနါသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ , ပပှၤသုးမုၢ်သံၣ်ဘိ, ပတၢ်ကရၢကရိ သ့ၣ်တဖၣ် ပတူၢ်လိၥ်အီၤတန့ၢ်ဘၣ်. ပဘၣ်ဒီသဒၢအီၤန့ၣ်လီၤ. ဒ်န့ၣ်အသိး ပယီၤသုးတဖၣ် မၤဆူၣ်ထီၣ်အဂံၢ်အဃိန့ၣ် ပပှၤကလုၥ် သ့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်ဃ့ၢ်မှံဟးဖျိး, ဘၣ်ကဲထီၣ်ပှၤလီၢ်အိၣ်ကမှံ  အနီၣ်ဂံၢ်အါန့ၢ်ဒံးလၢအပူၤကွံၥ်န့ၣ်လီၤ. လၢကီၢ်ရ့ၣ် ၇ ဘ့ၣ်အပူၤ လၢတၢ်လီၢ်ကိးတီၤဒဲးန့ၣ် ပစံးသ့န့ၣ်လီၤ. သနၣ်က့ လီၤဆီတမံၤလၢ ကီၢ်ပူၤပှၤလီၢ်အိၣ်ကမှံတဖၣ်န့ၣ် (၁) ပှၤဟဲဃ့ၢ်ထီၣ် လၢကီၢ်ချၢ န့ၣ်အနီၣ်ဂံၢ်စှၤလီၤ, ပှၤအါတက့ၢ်အိၣ်ကဒုဝဲဒၣ်လၢ ထံလီၢ်ကီၢ်ပူၤ လၢတၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢ အိၣ်အလီၢ်အဃိန့ၣ် တၢ်တသ့ၣ်ညါအီၤ, တၢ်တထံၣ်အီၤ ဖျိဖျိဖျါဖျါခဲလၢၥ်ခဲဆ့ဘၣ်. (၂) မံၤတမံၤ, ပှၤလၢဘၣ်ဃ့ၢ်မှံတိဖျိးဒီးကဲထီၣ်ပှၤလီၢ်အိၣ်ကမှံ လၢကီၢ်ပူၤအံၤန့ၣ် တမ့ၢ်ထဲကလုၥ်ဒူၣ်သ့ၣ် တဖၣ်ဘၣ်. တမ့ၢ်ထဲပှၤကညီတကလုၥ်ဘၣ်. ပှၤပယီၤဖိစ့ၢ်ကီး ပၣ်ဃုၥ်ဝဲအနီၣ်ဂံၢ်နီၣ်ဒွးဂီၢ်မုၢ်ဂီၢ်ပၤ, လၢကီၢ်ပယီၤအဒွဲပူၤတဖၣ်စ့ၢ်ကီး ပှၤကဲထီၣ်ပှၤလီၢ်အိၣ်ကမှံ အိၣ်ထီၣ်ဝဲအဃိ မ့ၢ်တၢ်လၢအလီၤဆီ တမံၤန့ၣ်လီၤ. ပှၤလၢအဃ့ၢ်ထီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အနီၣ်ဂံၢ်န့ၣ် ပစံးသ့ ဝဲလၢအနီၣ်ဂံၢ်အိၣ်ဝဲလၢ ၅ ကလီၢ်, ၆ ကလီၢ်, ကအါန့ၢ်အဝဲန့ၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်, လၢအက့ၢ်အဂီၤအကလုၥ်ကလုၥ်န့ၣ်လီၤ. တနီၤဘၣ်ကဲ ထီၣ်ပှၤဃ့ၢ်အိၣ်ကမှံလၢအလီၢ်ကဝီၤပူၤဒၣ်ဝဲ, တနီၤန့ၣ်ဘၣ်ဃ့ၢ်ဝဲ ဒၣ်ဆူ ခူပူၤဝ့ၢ်ပူၤ  လၢဘူးတံၢ်အကျါ, တၢ်လီၢ်တတီၤဂ့ၤတတီၤဂ့ၤလၢ အိၣ်ဝဲန့ၣ်တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢလၢအဝဲသ့ၣ် အသးသမူအဂီၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, တၢ်အိၣ်မူတၢ် လိၣ်ဘၣ်သ့ၣ်တဖၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, ကအိၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ပတၢ်ကရၢကရိန့ၣ် ဖဲတၢ်သ့အိၣ်ဒီးပှၤန့ၣ် ပမၤအီၤ, ဒီးပမၤတ့ၢ်လံအီၤ, တုၤလၢဆၢကတီၢ်ခဲအံၤဒၣ်လဲၣ် ပမၤအီၤန့ၣ်လီၤ. ပအိၣ်ဒီး တၢ်ကရၢကရိသ့ၣ်တဖၣ်လၢ အအံးထွဲကွၢ်ထွဲဝဲဒၣ် ပှၤလီၢ်အိၣ်ကမှံသ့ၣ်တဖၣ်, လၢကီၢ်ရ့ၣ်ပတီၢ်, ကီၢ်ဆၣ်အပတီၢ်, လီၢ်ခၢၣ်သးပတီၢ် ဒ်ပစံးတၢ်အသိး မ့ၢ်ဝဲဒၣ် ကီၢ်ပူၤပှၤလီၢ်အိၣ်ကမှံကမံးတံၥ်သ့ၣ်တဖၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, ဆူၣ်ချ့မၤစၢၤဝဲၤကျိၤသ့ၣ်တဖၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, အဝဲသ့ၣ်တဖၣ် ဒ်အစုတုၤ အသိးမၤစၢၤဝဲဒၣ် န့ၣ်လီၤ. တၢ်မၤစၢၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ တမ့ၢ်တၢ်လၢတၢ်ပှဲၤဘၣ်. အဂ့ၢ်ဒ်လဲၣ်န့ၣ် ပှၤလိၣ်တၢ်မၤစၢၤသ့ၣ်တဖၣ် အထိၣ်အ တဲၥ် ဒိၣ်ဝဲအဃိန့ၣ် တမ့ၢ်တၢ်လၢတၢ်ပှဲၤဘၣ်. လၢကတီၢ်ယံၥ်အဂီၢ် အလီၢ်အိၣ်လၢ ပကဘၣ်ဃုကျဲန့ၣ်လီၤ. တၢ်မၤစၢၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ဟဲ ခီဖျိဝဲဒၣ်လၢ ထံဂုၤကီၢ်ဂၤ တၢ်ကရၢကရိသ့ၣ်တဖၣ် အတၢ်မၤစၢၤဒီး ပှၤတဂၤစုၥ်စုၥ် အတၢ်မၤစၢၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ယထံၣ်လၢတၢ်မၤ စၢၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ပတၢ်ကရၢကရိသ့ၣ်တဖၣ် ဖဲအသ့မၤဝဲဒၣ်လံ, လၢတၢ်မၤစၢၤဆီၣ်ထွဲအဝဲသ့ၣ်, လၢကီၢ်ရ့ၣ်တဖၣ်စုၥ်စုၥ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, ဒ်ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါလၢ တၢ်နီၤလီၤ အီၤမူဒါသ့ၣ်တဖၣ် မၤဝဲဒၣ်အသိး, လၢကီၢ်ပူၤတၢ်ကရၢကရိ လၢအိၣ်ပၥ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. မ့မ့ၢ်လၢပယီၤသုးတဖၣ်န့ၣ် တၢ်မၤစၢၤသ့ၣ်တဖၣ် လူၤတြီမၤ တံၥ်တၥ်ဝဲအဃိန့ၣ် ကဲထီၣ်တၢ်နီးတၢ်ဘျးတမံၤ, တၢ်ကီတၢ်ခဲတမံၤန့ၣ်လီၤ. ပတၢ်ကရၢကရိဒု ဒ်ယပၥ်ဖျါမၢကၢၥ်အသိးလီၤ. ပတၢ်ကရၢကရိဘၣ်မူ ဘၣ်ဒါ, ကမံးတံၥ် လၢအဘၣ်ထွဲဒီး ပှၤဃ့ၢ်အိၣ်ကမှံသ့ၣ်တဖၣ်ဒု ဒ်တၢ်လိၣ်အသိး ဃုထံၣ်န့ၢ်ဝဲ တၢ်မၤစၢၤ လၢတၢ်ဆီၣ်ထွဲအဂီၢ်, ထံဂုၤကီၢ်ဂၤတဖၣ်  မၤစၢၤဝဲဒၣ် လၢတၢ်အီၣ်တၢ်အီမ့ၢ်ဂ့ၤ, တၢ်အိၣ်တၢ်ဆိးမ့ၢ်ဂ့ၤ,  ကသံၣ်ကသီမ့ၢ်ဂ့ၤ အိၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. သနၥ်က့ ဒ်ယတဲမၢကၢၥ်အသိးလီၤ. တမ့ၢ်တၢ် လၢတၢ်ပှဲၤဘၣ်. အလီၢ်အိၣ်လၢတၢ်ကဘၣ်မၤအါ ထီၣ်အီၤဒီး တကတီၢ်ဃီ အလီၢ်အိၣ်လၢ တၢ်ကဘၣ်ဃုထံၣ်ကျဲ လၢပှၤဃ့ၢ်အိၣ်ကမှံ, ပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲ သ့ၣ်တဖၣ်အတၢ်အိၣ်သး ကဆိ ကတီၢ်, ပကတုၥ်ကွံၥ်အသးလၢ ကီၢ်တဘ့ၣ်အံၤအပူၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဘၣ်ကွၢ်ဆၢမဲၥ် လၢတၢ်ပၢၢ်ဆၢတၢ်ဂဲၤလိၥ်အပူၤ ၄၈ နံၣ် လၢအနံၣ် ၅၀ ဃၣ်ဃၣ်အတီၢ်ပူၤဒု အိၣ်ဝဲဒၣ်အါမံၤန့ၣ်လီၤ. သနၣ်က့ တၢ်ဘၣ်ကွၢ်ဆၢမဲၥ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤန့ၣ် ဒ်သိးဒီး ပပှၤမၤသကိးတၢ် အဂၤတဖၣ်  ဘၣ်ကွၢ်ဆၢမဲၥ်ဝဲအသိးန့ၣ်လီၤ.

တၢ်ဘၣ်ကွၢ်ဆၢမဲၥ် (၁) တမံၤမ့ၢ်ဝဲ နီၢ်ခိတၢ်ကီတၢ်ခဲ တၢ်ဘၣ်ကွၢ်ဆၢမဲၥ်, ဒ်ပစံးတၢ်အသိး တၢ်အိၣ်တၢ်ဆိး, တၢ်အီၣ်တၢ်အီ, တၢ်လဲၤတၢ်က့ၤ, တၢ်ဖံးတၢ်မၤ သ့ၣ်တဖၣ်အပူၤ ပဘၣ်ကွၢ်ဆၢမဲၥ်တၢ်ကီတၢ်ခဲ, နီၢ်သးတၢ်ဘၣ်ကွၢ်ဆၢမဲၥ် တၢ်ကီတၢ်ခဲ, ဒ်ပစံးတၢ်အသိး, တၢ်ထံၣ်တလီၤပလိၥ်, တၢ်ဂ့ၢ်လိၥ်ဘှီလိၥ်, အိၣ်ထီၣ်လၢပတၢ်ကရၢကရိ ဒီး ပတၢ်လီၤမုၢ်လီၤဖး တဖၣ်အံၤ မၤဘၣ်ဒိစ့ၢ်ကီး သးသဟီၣ်န့ၣ်လီၤ. သနၣ်က့ ခီဖျိလၢပအိၣ်ဒီး တၢ်တူၢ်ခီၣ်ပၥ်သး, ခိၣ်နၢ်သ့ၣ်တဖၣ် အတၢ်ဟ့ၣ်စုနဲၣ်ကျဲ, တၢ်သိၣ်တၢ်သီအဃိန့ၣ် တၢ်ဘၣ် ကွၢ်ဆၢမဲၥ်တမံၤလၢ်လၢ် ဖဲပဘၣ်ကွၢ်ဆၢမဲၥ်အီၤန့ၣ် လၢပသးပူၤ တၢ်ဆိကမိၣ်အိၣ်ထီၣ်ဝဲဒၣ်လၢ တၢ်ဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲၥ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ မ့ၢ်ဒ်သိးမုၢ်တနံၤပကဒိးန့ၢ်က့ၤ အဘျူးအဖှိၣ် လၢပပှၤကလုၥ်အဂီၢ် အဃိန့ၣ် ပလဲၤခီဖျိအီၤန့ၢ်န့ၣ်လီၤ. မ့မ့ၢ်တၢ်ဘၣ်ကွၢ်ဆၢမဲၥ်လၢနီၢ်သး , ဒ်ပစံးတၢ်အသိး တၢ်ဆိကမိၣ် ဆိကမး, တဃူတဖိးသ့ၣ်တဖၣ် မၤလီၤဘှါပသူၣ်ပသးဒီး မၤစၢ်လီၤပတၢ်ဖံးတၢ်မၤလၢပပူၤ န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဘၣ်ကွၢ်ဆၢမဲၥ်, ဒ်ပစံးတၢ်အသိး ဒုၣ်ဒါအတၢ်ထီၣ်ဒုးပှၤ သ့ၣ်တဖၣ်, အဘူးကတၢၢ် ၁၉၉၇ နံၣ်, ဒုၣ်ဒါအတၢ်ထီၣ်ဒုးပှၤ, ဖဲလၢ တၢ်ထံၣ်လိၥ်စံးကတိၤ တၢ်မုၥ်တၢ်ခုၣ်ဟးဂီၤဝံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ် ယဘၣ်ဟံးမူဒါ လၢ ဘျံးဒဝဲၢ်ကီၢ်ရ့ၣ် ဒ်ကရၢခိၣ်တဂၤအသိး, ဒ်ကီၢ်ရ့ၣ်ခိၣ်တဂၤအသိးန့ၣ်လီၤ. ပဘၣ်ပၥ်တ့ၢ်ဝဲဒၣ် ပတၢ်ကရၢကရိ, ကီၢ်ရ့ၣ်, သုးက့ အဝဲၤလီၢ်သ့ၣ်တဖၣ် မ့ၢ်ဂ့ၤ, ကီၢ်ဆၣ်သ့ၣ်တဖၣ် အဝဲၤလီၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤ ခဲလၢၥ်ခဲဆ့န့ၣ် ပစံးသ့န့ၣ်လီၤ. ပအိၣ်ဆၢထၢၣ်တန့ၢ်လၢၤဘၣ်. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ်န့ၣ် ပှၤအါဂၤအသးလီၤ ဘှံးလီၤဘှါ , သးအတၢ်စူၢ်တၢ်နၥ် ဟးဂီၤဝဲဒၣ်လၢ တၢ်ပၢၢ်ဆၢတၢ်မၤနၢၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. သနၣ်က့ ပှၤအိၣ်ဒံးဝဲတနီၤလၢအိၣ်ဒီးတၢ်သူၣ်ဂၢၢ်သးကျၢၤ, ဂုၥ် ကျဲးစၢးဃုကျဲ, ဂုၥ်ကျဲးစၢးသူၣ်ထီၣ်က့ၤ ပတၢ်ကရၢကရိ လၢတၢ်ကီတၢ်ခဲအပူၤဒီး ပသူၣ်ထီၣ်က့ၤအီၤန့ၢ် တဆီဘၣ် တဆီန့ၣ်လီၤ. ဒ် ကီၢ်ခိၣ်စီၤဘးအူကၠံ တဲဝဲအသိးလီၤ. ပမ့ၢ်တဒိးလီၤပကိၥ်, ပမ့ၢ်တတူၢ်ဃၣ်ပသးဘၣ်န့ၣ် ပတဃၣ်နီတဘျီဘၣ်. အဃိန့ၣ် ဒ်ယတဲမၢကၢၥ် အသိး , တၢ်ဘၣ်ကွၢ်ဆၢမဲၥ်န့ၣ်ကအိၣ်ဝဲ၂ ခါန့ၣ်လီၤ.  သးသမူတၢ်ဘၣ်ယိၢ်ဘၣ်ဘှီဒု အိၣ်စ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ.  ဘၣ်ကွၢ်ဆၢမဲၥ်ဒီးဒုၣ်ဒါလၢ တၢ်ဒုးတၢ်ယၤအပူၤ, ပဘၣ်ဃ့ၢ်ပူၤဖျဲးပသးလၢတၢ်သံအကစူးပူၤန့ၣ် အိၣ်စ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ. သနၣ်က့ ခီဖျိလၢပအိၣ်ဒီး တၢ်သးဂၢၢ်ကျၢၤအဃိန့ၣ် ပလဲၤခီဖျိအီၤန့ၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်လၢယအဲၣ်ဒိးတဲန့ၣ် တၢ်ဘၣ်ကွၢ်ဆၢမဲၥ် ဒ်အံၤတကလုၥ်န့ၣ် တမ့ၢ်ထဲလၢ ယၤတဂၤဘၣ်. ပှၤလၢအ ဂဲၤလိၥ်သကိးတၢ်သ့တဖၣ် ကဘၣ်ကွၢ်ဆၢမဲၥ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. သနၣ်က့ တၢ်လၢတၢ်ဘၣ်ကွၢ်ဆၢမဲၥ်အါတက့ၢ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအကမၤဟးဂီၤဝဲဒၣ် ပတၢ်တူၢ်ခီၣ်ပၥ်သး, ပထံရူၢ်ကီၢ် သဲးတၢ်တူၢ်ခီၣ်ပၥ်သး, ပတၢ်ပၢၢ်ဆၢတၢ်တူၢ်ခီၣ်ပၥ်သးန့ၣ်လီၤ. ကမ့ၢ်တၢ်လၢအမၤဟးဂီၤ, မၤစၢ်လီၤပဂံၢ်ပဘါ အါန့ၢ်ဒံး တၢ်လၢပဘၣ် ကွၢ်ဆၢမဲၥ် အီၤလၢ နီၢ်ခိတခီပၤဒံးန့ၣ်လီၤ.

ကညီတၢ်ပၢၢ်ဆၢန့ၣ် တမ့ၢ်ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်-ကညီဒီကလုၥ်စၢဖှိၣ်ကရၢ အတၢ်ပၢၢ်ဆၢဘၣ်. မ့ၢ်ဝဲဒၣ် ကညီဒီတကလုၥ် အတၢ်ပၢၢ် ဆၢန့ၣ်လီၤ.   တၢ်ပၢၢ် ဆၢန့ၣ် ထဲဒၣ် ခ့ၣ်အဲၣ်ယူၣ်-ကညီဒီကလုၥ်စၢဖှိၣ်ကရၢ ဒီး အပှၤမၤသကိးတၢ်တဖၣ်ဧိၤန့ၣ် ကမၤလၢပှဲၤ, မၤထူၣ်ဖျဲး အပှၤကလုၥ်န့ၣ် မၤဝဲတန့ၢ်ဘၣ်. ပပှၤကလုၥ်သ့ၣ်တဖၣ် လၢအသနၢၣ်, လၢအလီၢ်အကျဲ န့ၣ်ကဘၣ်မၤဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ပကွၢ်ကဒါက့ၤ တၢ်ပၢၢ်ဆၢ အနံၣ် ၇၀ ဘျဲၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ် ပပှၤကလုၥ်အမျးကယၤ (၁) မျးကယၤဒၣ်လဲၣ်န့ၣ် တၢ်ပၥ်ဖှိၣ်မၤသကိးတၢ် တအိၣ်လၢလၢပှဲၤပှဲၤဘၣ်. တၢ်မ့ၢ်မၤအီၤလၢလၢပှဲၤပှဲၤ, လၢပလီၢ်ပကျဲ ဒၣ်ဝဲ, တမ့ၢ်လၢ စုကဝဲၤတၢ်ပၢၢ်ဆၢဘၣ်, ပှၤကလုၥ်တၢ်ပၢၢ်ဆၢန့ၣ်လီၤ. ပှၤကလုၥ်တၢ်ပၢၢ်ဆၢန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ တၢ်ပၢၢ်ဆၢဘှီဘၣ် မၤဂ့ၤတၢ်လၢ အတတီတ တြၢ်သ့ၣ်တဖၣ်, တၢ်တဘၣ်လိၥ်ဖိးဒ့သ့ၣ်တဖၣ်, လၢပလီၢ်ပကျဲ, လၢပအိၣ် ဆိးလီၢ်ကျဲသ့ၣ်တဖၣ် ပမ့ၢ်ဂဲၤဆၢထၢၣ်မၤသကိးအီၤန့ၣ် ယဆိမိၣ်လၢ ပကမၤနၢၤတၢ်န့ၣ်လီၤ. ဂ့ၤတမံၤန့ၣ် ယထံၣ်လၢ ပပှၤကလုၥ်သ့ၣ် တဖၣ်အိၣ်ဒီးသးလၢ တတူၢ်ဃၣ်တၢ်ဘၣ်. ပှၤလၢပတၢ်ကရၢကရိအပူၤမ့ၢ်ဂ့ၤ, တၢ်ကရၢကရိ အဂၤတဖၣ်လၢ အထီဒါဝဲဒၣ် ပယီၤသုး မီၤစိရိၤအံၤတဖၣ် မ့ၢ်ဂ့ၤ, ကရၢလီၤဖးတဖၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤန့ၣ် ညီနုၢ်သူဝဲဒၣ် ကီၢ်ခိၣ်စီၤဘးအူကၠံ အတၢ်နဲၣ်ကျဲ န့ၣ်လီၤ. ကတိၤတၢ်ပၥ်လီၤစုကဝဲၤတဂ့ၤ ဒ်ပစံးတၢ်အသိး, တဘၣ်ကတိၤ တၢ်တူၢ်ဃၣ်သးတဂ့ၤန့ၣ်ဒု ဖီၣ်ဃၥ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. သနၣ်က့ တၢ်လၢအလိၣ်တမံၤန့ၣ် ပမ့ၢ်အိၣ် ဒီး သးလၢအတတူၢ်ဃၣ်ဘၣ်န့ၣ် ပတအိၣ် ဒီးသးလၢ အကမၤနၢၤတၢ်ဘၣ်. ဒ်ပစံးတၢ်အသိး, သးလၢအ ကမၤနၢၤတၢ်လၢ တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ, တၢ်တီတၢ်တြၢ် ကအိၣ်လၢကီၢ်တဘ့ၣ်အံၤ, ကီၢ်တဘ့ၣ်အံၤအပူၤ တၢ်မ့ၢ် တၢ်တီ, တၢ်တီတၢ်တြၢ်, တၢ်ထဲသိးတုၤသိး, တၢ်စံၣ်ညီၣ် ပၢလီၤသး ခွဲးယၥ်မ့ၢ်အိၣ်မၣ်ဒီး ကမ့ၢ်ဝဲကီၢ်တဘ့ၣ်လၢ  အမုၥ်အခုၣ်ဒီး လဲၤထီၣ်လဲၤထီန့ၣ်လီၤ. အဝဲအံၤမ့ၢ်တၢ် (၁) တမံၤလၢ ပပှၤကလုၥ်သ့ၣ်တ ဖၣ် ကဘၣ်တူၢ်ခီၣ်ပၥ်သးလၢ ကညီတၢ်ဂဲၤလိၥ်အံၤန့ၣ် တမ့ၢ်ကညီ ဒီကလုၥ်စၢဖှိၣ်ကရၢ တကရၢဒီးအပှၤမၤသကိးတၢ်, အသုးမုၢ်သံၣ် ဘိသ့ၣ်တဖၣ် အတၢ်ဂဲၤလိၥ်ဘၣ်. မ့ၢ်ပှၤဒီတကလုၥ်အတၢ်ဂဲၤလိၥ်န့ၣ်လီၤ. ထဲဒၣ်ကရၢအံၤ ဘၣ်တၢ်သူၣ်ထီၣ်အီၤလၢ ကတီခိၣ်ရိၣ်မဲ, ဟံးစုနဲၣ်ကျဲ , ရိဖှိၣ်ပပှၤကလုၥ်သ့ၣ်တဖၣ် လၢကဂဲၤလိၥ် တၢ်လၢ ပပှၤကလုၥ်အဂီၢ် အဃိသးန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်သနၣ်က့ ဒုၣ်ဒါလၢ ပဘၣ်ကွၢ်ဆၢမဲၥ်အီၤ သ့ၣ်တဖၣ်အံၤန့ၣ် ထီဘိန့ၣ်ဂုၥ်ကျဲးစၢးမၤလီၤဖးဝဲဒၣ် , ဂုၥ်ကျဲးစၢးမၤဟးဂီၤဝဲဒၣ် ပတၢ်ပၥ်ဖှိၣ်မၤသကိးတၢ်, အလီၢ် အိၣ်လၢ ပဝဲဒၣ်, ပှၤလၢအတီခိၣ်ရိၣ်မဲတၢ်တဖၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, ပပှၤကလုၥ်ခိၣ်နၢ်လၢအလီၢ်လၢအသနၢၣ်ဒၣ်ဝဲ, လၢအတၢ်ကရၢကရိဒၣ်ဝဲန့ၣ် ကဘၣ်ပၥ်သူၣ်ပၥ်သး လီၤတံၢ်လီၤဆဲး န့ၣ်လီၤ. (၂) မံၤတမံၤ, လၢပတၢ်မၤအပူၤန့ၣ် တၢ်ဃူတၢ်ဖိး မ့ၢ်တၢ်အကါဒိၣ်အသိး , တၢ်မၤသကိး မ့ၢ်တၢ်လၢ အကါဒိၣ်န့ၣ်လီၤ. ညီနုၢ်ပပှၤကလုၥ်သ့ၣ်တဖၣ် အံၤ  တဘျီဘျီ ခီဖျိလၢ ထံရူၢ်ကီၢ်သဲးအတၢ်ပဲၥ်ဖးနီၤဖး တလၢတပှဲၤဘၣ်အဖီခိၣ်န့ၣ် တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ, တၢ်ပၢၢ်ထီၣ် တမံၤဒီးတမံၤန့ၣ် လူၤပိၥ်ထွဲဝဲအခံ, ဒ်ပစံးတၢ်အသိး ပှၤသးပှၢ်တဲဝဲ "သ့ၣ်ပိၢ်လူၤတဂ့ၤ, ၀ၣ်ပိၢ်လူၤတဂ့ၤ",  သနၣ်က့ ပဝဲဒၣ်တနီၤနီၤ တၢ်ပၢၢ်ထီၣ်တခါဒီးပလူၤပိၥ်အခံ, မ့ၢ်တၢ်စံးအါ တမ့ၢ်တၢ်စံးအါန့ၣ် အလီၢ်အိၣ်လၢ ပကဘၣ်သ့ပဲၥ်ဖးနီၤ ဖးအီၤစ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ. ပှၤတနီၤနီၤ တမ့ၢ်လၢ အနုၥ်လီၤမၤသကိးတၢ် လၢၥ်လၢၥ်ဆ့ဆ့ ဘၣ်သနၣ်က့န့ၣ် ပဲၥ်ဖးနီၤဖးဝဲဒၣ် တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. အလီၢ်အိၣ်လၢ ပကနုၥ်လီၤအီၤ ဒုၣ်ဒုၣ်ဒွဲဒွဲ , လၢအဒွဲပူၤဒီးပကဃုသ့ၣ်ညါတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ ဒီး ပကစံး ကတိၤအီၤဒီး ကမ့ၢ်တၢ်လၢအဂ့ၤဒိၣ်ကတၢၢ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤကိးဂၤဒဲးန့ၣ် အဲၣ်ဒိးဝဲလၢ တၢ်ကဂ့ၤထီၣ်န့ၣ်လီၤ. သနၣ်က့ တၢ်ကဂ့ၤထီၣ်အဂီၢ် , တၢ်ကဒိၣ် ထီၣ်အဂီၢ် , တၢ်ကဆူၣ်ထီၣ် အဂီၢ်န့ၣ် ပကဘၣ်မၤသကိးအီၤန့ၣ်လီၤ. ဒ်ပပှၤသူၣ်ခ့သးပှၢ် တဖၣ်စံးဝဲဒၣ်, ဟ့ၣ်ဝဲဒၣ်အဒိ မ့ၢ်အဂ့ၢ်ဒ် လဲၣ် ပပှၤကလုၥ် လၢပျၢၤသ့ၣ်တဖၣ်  ဒ်အမ့ၢ်ဝဲဒၣ် ပှၤဖဲးခုး, မၤသံၣ်တဖၣ် အဃိန့ၣ် ဟ့ၣ်ဝဲအဒိ-နမ့ၢ်အဲၣ်ဒိးတခုးပျီပူၤ တဘုကဂ့ၤ, န ဘုသ့ၣ်တဖၣ်ကသၣ် ဒီး နကအီၣ်ဘၣ်လၢလၢပှဲၤပှဲၤအဂီၢ် န့ၣ် တဘၣ်ဆ့ၣ်နီၤလၢ သ့ၣ်ဖူအဖီခိၣ်ဒီး ဂံၢ်နနီၣ်လၢ နခုးပူၤတဂ့ၤ , စံၣ်လီၤ လၢနခူးပူၤဒီးကျီနီၣ် , မၤပျီနခုးသ့ၣ်တဖၣ် န့ၣ်တက့ၢ်. နမ့ၢ်ဆ့ၣ်နီၤလၢ သ့ၣ်ဖူအဖီခိၣ် ဒီး တဲလၢ တၢ်ခဲအိၣ်လၢန့ၣ်တတီၤ, လၢအံၤတတီၤ  န့ၣ်ပတဲအီၤဒ်န့ၣ်တသ့ဘၣ်. ပကဘၣ်ဆ့ၣ်လီၤဆူ ပခုးပျီပူၤဒီး ပဘၣ်ကျီသကိးပနီၣ် ထဲန့ၣ်မၣ် ပခုးန့ၣ် ကပျီ ထီၣ်ဝဲဒၣ် , ပဘုသ့ၣ်တ ဖၣ်ကဂ့ၤဝဲဒၣ် , ဘုကသၣ်ထီၣ်ဝဲဒၣ် , ပကအိၣ်ဒီးတၢ်အီၣ်ကူးအီပှဲၤ , ကမၤလၢပှဲၤပဟံၣ်ဖိဃီဖိ အတၢ်မိၢ်န့ၢ်သးလီန့ၣ်လီၤ. တၢ်လၢ ယအဲၣ်ဒိးတဲန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲဒၣ်တၢ်မၤသကိး န့ၣ်လီၤ. တၢ်ပၢၢ်ဆၢန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲဒၣ် ကညီဒီတကလုၥ်အတၢ်ပၢၢ်ဆၢန့ၣ်လီၤ. တမ့ၢ်ထဲတၢ်ကရၢကရိ တဖုအတၢ်မၤဘၣ်.  (၂) မံၤတမံၤ တၢ်ကဘၣ်ပၥ်ဖှိၣ်မၤသကိးတၢ်, တၢ်ကဘၣ်ပဲၥ်ဖးနီၤဖးတၢ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲး  (၃) မံၤတမံၤ ပကဘၣ်နုၥ် လီၤမၤ သကိးတၢ်လၢ ပနီၢ်ကစၢ်မၣ် ပကမၤလၢပှဲၤဝဲဒၣ် ပပှၤကလုၥ်အတၢ်မိၢ်န့ၢ်သးလီန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဘျူးလီၤ.